تاریخ : جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳
4

کاریکاتورها وکارتونهای سیاسی درایران/ وحید کشاورز

  • کد خبر : 22167
  • 17 فروردین 1392 - 19:27

 ———————– کاریکاتورها وکارتونهای سیاسی درایران/ وحید کشاورز ————————————————- بطورکلی،شایدبتوان کارتونها(کاریکاتورها)رادرسه مقوله عمده وکلی دسته بندی کرد:۱-اجتماعی۲-سیاسی۳-آثاری که میتوان درمقوله شوخ طبعی های کارتونی دسته بندی کرد.نوع اول یعنی کارتونها وکاریکاتورهای اجتماعی،همه آن چیزهایی که انسانها درحیات اجتماعی خود با آن سروکاردارند ازجمله خانواده،ورزش،اقتصاد و… را دربرمی گیرند.نوع دوم مربوط به آن نوع عمل و رفتاراجتماعی […]

 Untitled-95472———————–

کاریکاتورها وکارتونهای سیاسی درایران/ وحید کشاورز

————————————————-

بطورکلی،شایدبتوان کارتونها(کاریکاتورها)رادرسه مقوله عمده وکلی دسته بندی کرد:۱-اجتماعی۲-سیاسی۳-آثاری که میتوان درمقوله شوخ طبعی های کارتونی دسته بندی کرد.نوع اول یعنی کارتونها وکاریکاتورهای اجتماعی،همه آن چیزهایی که انسانها درحیات اجتماعی خود با آن سروکاردارند ازجمله خانواده،ورزش،اقتصاد و… را دربرمی گیرند.نوع دوم مربوط به آن نوع عمل و رفتاراجتماعی است که با اداره جوامع واداره کنندگان آن سروکاردارد.آنچه دراینجا می خواهیم به آن بپردازیم آن دسته ازآثارکاریکاتوری است که میتوان آنها را درمقوله کاریکاتور وکارتون سیاسی دسته بندی کرد.

این دسته آثارازگذشته بخش مهمی ازکارتون مطبوعاتی راتشکیل می داده است.درایران نیزبخشی ازاین نمونه های چاپ شده درمطبوعات،دراصطلاح کاریکاتور یاکارتون سیاسی بوده است.همانطورکه گفته شد،درتعریف ساده این دسته ازکارتونها بایدگفت بطورمستقیم یاغیرمستقیم به نقدسیاست وعملکردمجریان هرکشوری می پردازند.بنابراین،اگرچه هنرمندبااستفاده ازقدرت طراحی خودوبه کارگیری موقعیتهای متضاد درصحنه میتواند آثارشوخ طبعانه ای رادراین زمینه به نمایش بگذارد،اماهدف کلی دراین گونه آثار رساندن پیامی انتقادآمیز است.حال هرچه بیان این پیام به جوهره فکاهی و یا طنز آمیخته ترشود،طبعاً موثرتر خواهدبود.این محدودیت درمورد دونوع دیگرکارتون کمتر است.درکارتونهای فکاهی اصولا هدف ایجادموقعیتهای شوخ طبعانه است ودرموردکارتونهای اجتماعی نیزبایدگفت هنرمندان این رشته حوزه فعالیت گسترده ای دراختیار دارند وبه سادگی میتوانندواردعرصه تولیدفکاهیات اجتماعی بشوند.البته مطرح کردن مسائل سیاسی در زمینه کاریکاتور وکارتون مشکلات خاص خود را دارد.کارتونیست دراین حالت یا باید خودرا مثل یک سیاستمدار درجای خاصی قرارداده،نسبت به عمل دیگرسیاستمداران نظربدهد ویا نظر صاحبان نشریات وسردبیران آنها را درآثارش منعکس کند.

کاریکاتور وکارتون سیاسی درهرکشوری بطور عمده بامطبوعات گسترش می یابد.درکشورمان این نوع آثار ابتدا درنشریات ساده تک ورقی یا روزنامه های تک ورقی به صورت اعلان های سیاسی چاپ می شد ولی با رشدنشریات وگسترش امکانات چاپ به نشریات ادواری رسید وجایگاه خود رایافت.هنوزکارتونهای سیاسی درنشریات فعال وتاثیرگذاراست.

گرچه کارتونهای فکاهی اجتماعی ویا کارتونهای صرفاً شوخ طبعانه نسبت به کارتونهای سیاسی ازاهمیت کمتری برخوردارند،اما آفرینش اینگونه آثارگاه بسیار مشکل تر ازکارتونهای سیاسی است.یک هنرمندکارتونیست ممکن است به سادگی بتواند ازیک عمل سیاسی انتقادکند،اما دارای این خلاقیت نباشدکه صحنه ای فکاهی ویا شوخ طبعانه را بیافریند.دراغلب کشورهای جهان،کاریکاتور وکارتون سیاسی با نگاه منتقدانه نسبت به دولتمردان آغازشده است،زیرا درگذشته با توجه به مشکلات کارطراحی چاپ،صاحبان نشریات وخودهنرمندان مایل نبودند که زمانی طولانی راصرف آفرینش یک صحنه خنده دار وصرفاً تفریحی کنندوترجیح می دادندکه این هزینه راصرف اثری نمایندکه هم درزمان خودوهم درآینده ماندگارترباشد وبتواندهمچون یک سند تاریخی تلقی گردد.

سالها طول کشید تا برداشتهای شوخ طبعانه ونیزفکاهیات اجتماعی درکنارمسائل سیاسی مطرح شد.به این ترتیب بعضی ازنشریات به مرور به صورت تخصصی به مسائل اجتماعی ویاموضوعات صرفاً شوخ طبعانه پرداختند.درایران نیزهمین روش به همین صورت واقع شد،یعنی درابتدا طرحهای نشریات انتقادی،سیاسی واجتماعی بود وبه ندرت درآنها جوهره طنز ویا فکاهی رایافت می شد.این موضوع تا زمان قدرت گرفتن رضاخان ادامه یافت.دراین دوره،چون امکان پرداختن به کاریکاتور وکارتون سیاسی بسیار محدودشده بود،نشریات فکاهی بی ضرر شروع به انتشارکردند ودرآنها کارتونهای بی ضرر وبدون جهت گیری سیاسی وشوخ طبعانه به چاپ رسید.

بیشترین تعدادکاریکاتور وکارتون سیاسی در ایران درنشریات ویژه انتقادی،فکاهی وطنز منتشرمی شد،گرچه دراغلب نشریات جدی نیز ازتصویرهای کارتونی استفاده می گردید.

روی هم رفته،نشریات دارای کاریکاتور وکارتون درایران دارای سه مشخصه عمده بودند:

۱)وابسته به یک حزب ویا تشکیلات سیاسی بودند.

۲)ازیک حزب یا تشکیلات سیاسی بدون وابستگی کامل هواداری ویا طرفداری می کردند.

۳)خود را مستقل می دانستند.

برای مثال ،نشریه «صوراسرافیل» وستون طنز دهخدا متمایل به دمکراتها ونشریه«جنگل»ارگان نهضت جنگل، بودند.بسیاری ازنشریات فکاهی نیز درحدی نبودند که خود را وابسته ویا ارگان یک حزب قلمدادکنند وگاه اسامی فکاهی را به خود منتسب می کردند.مثل ارگان بیکاران،پابرهنه ها،مستاجران و…

درجه وابستگی بعضی ازنشریات گاه به شدت بالاتر ازدیگران بود؛این نشریات دقیقاً بنا به برداشتهای حزبی،جبهه گیری های سیاسی می کردند.این کارتا جایی پیش می رفت که بصورت اوراق تبلیغاتی نوشتاری وتصویری درمی آمد. تاپیش از پیروزی انقلاب مشروطه درایران،تنها چندنشریه که درآنها کاریکاتور به چاپ می رسید،منتشرمی شد؛اما بطورکلی بعدازپیروزی انقلاب مشروطه بودکه کاریکاتور ویا تصویرهای انتقادی به طور وسیع تر واردعرصه مطبوعات گردید. تا سال۱۳۲۹هجری قمری،۴۳نشریه درخارج از ایران به زبان فارسی منتشر می شد که تنها ۱۷نشریه چاپ هندوستان بود و۸نشریه در دولت عثمانی انتشار می یافت.ازسال۱۸۳۷که اولین نشریه فارسی زبان به همت میرزاصالح انتشاریافته بود تا پیروزی انقلاب مشروطه جمعاً۸۳نشریه درایران انتشاریافت وسهم انتشارنشریات بین سالهای۱۳۱۸تا۱۳۲۴هجری قمری درحدود۴۰نشریه بود.این نشان می دهد چه کوشش عظیمی درهمین۶سال مانده به پیروزی انقلاب مشروطه صورت گرفته بود. علاوه براین،نشریات جدید می آموختند که به جای انتشار اخبار حرمخانه های درباریان و وصف شکار وسفر فرنگستان وسایر اعمال وانواع و اقسام شاهزادگان مسائل جدیدی را مطرح کنند.نشریات انتقادی سیاسی جدید این آزادی را به دست آورده بودند تا محمدعلی شاه را به صورت کاریکاتورکشیده،از اوحق خود را بازخواست کنند.این کار تا آن زمان بسیار بی سابقه بود.آنها به خود حق می دادند که علاوه بر شاه هرآنچه را انتقادپذیر بود زیر سوال ببرند وبه این جهت تصویرهای هجو آمیزی کشیده می شد که مقدمه وآغازی بود بر کاریکاتورسیاسی ایران.

————————————————————————

منبع:کیهان کاریکاتور

لینک کوتاه : https://www.mirmalas.com/?p=22167

برچسب ها

ثبت دیدگاه

مجموع دیدگاهها : 2در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۲
  1. سپاس از آقای کشاورز بابت مطالبی که در حوزه ی کاریکاتور در اختیار بینندگان پاتوق هنری گذاشتند|زیباتراز همه ی این گفته ها این است که ما هر آنچه را برای آموختن میدانیم در اختیار دیگران قرار دهیم ،که ما هر هفته به کمک بزرگواران پاتوق هنری شاهد آن هستیم………این هنرزنده بودن است

  2. قبلاًیه سری اطلاعات در مورد کاریکاتورهای سیاسی خونده بودم که تقریباًبا این دیدگاههایی که اینجا درج شده متفاوت بود در هر صورت ممنون .

قوانین ارسال دیدگاه
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.