مرگ تدریجی ، کابوس بلوط لرستان

 میرملاس نیوز  / بیماری «زوال بلوط» که رعشه بر اندام تمام زاگرس انداخته، به جان بلوط‌زارهای لرستان هم افتاده اما این بیماری تنها درد جنگل‌های استان نیست. براساس آمار انجمن‌های فعال محیط‌زیستی در استان از یک میلیون و ۲۰۰ هزار هکتار جنگل لرستان در سال ۸۳، تنها ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار هکتار آن باقی مانده که آن هم یا در تنور روستائیان می‌سوزد یا در مسیر طرح‌ها ریشه‌کن می‌شود. افکارعمومی بیش از هرچیزی هدفمندی یارانه‌ها را باعث تخریب جنگل‌های بلوط استان می‌دانند. آمارها نشان می‌دهد تنها در یک روستا و پس از اجرای طرح هدفمندی‌یارانه ها، ۷۰ درصد جمعیت آن بخاری‌های گازی را کنار گذاشتند، بلوط‌ها را قطع کردند تا اجاق‌های زغالی را روشن کنند، چون از پس پرداخت قیمت یک بشکه نفت به مبلغ ۵۰ هزار تومان برنمی‌آیند. مردمی که براساس آمارهای موجود، شرایط، بالاترین نرخ بیکاری را به نام شان سند زده است. روستائیانی که علاوه بر اجاق‌های خود، درخت‌های بلوط چند هزارساله را زغال می‌کنند تا با فروختن آن کمی از رنج نداری بکاهند.

کمبود جنگلبان
سید محمد قاسمی، فعال جنگل‌های لرستان گفت :یکی از مهمترین دلایل تخریب جنگل‌های بلوط لرستان را کافی نبودن جنگلبان‌‌ها می‌داند. به گفته او براساس استانداردهای بین‌المللی هر هزار هکتار یک جنگلبان می‌خواهد. پایین‌ترین استانداردهای بین‌المللی می‌گوید هر ۵ هزار هکتار یک محیط بان می‌خواهد اما در لرستان هر جنگلبان وظیفه حراست از ۷۰هزار هکتار را دارد. به گفته قاسمی تمام جنگل‌های بلوط لرستان که بعد از فارس و خراسان‌جنوبی بیشترین وسعت را دارد، توسط ۱۷ تا ۲۰جنگلبان حفاظت می‌شود درحالی که حداقل باید ۲۴۰ جنگلبان داشته باشد. کمبود جنگلبان در بلوط‌زارهای لرستان زمانی خود را نشان می‌دهد که آمار آتش‌سوزی‌های عمدی در استان افزایش می‌یابد. آمارهایی که به گفته «مظفر افشار» فعال محیط‌زیست به تخریب ۱۲هزار هکتار از جنگل‌های استان تنها در سال ۹۱ منجر شده‌است. افشار به ایران می‌گوید: «۹۰ درصد آتش سوزی‌ها در جنگل‌های لرستان عمدی است.»
به گفته قاسمی بخش پاپی لرستان ۱۰۵ هکتار جنگل دارد و براساس استانداردها حداقل باید ۲۱ جنگلبان داشته باشد اما تمام کارکنان اداره منابع طبیعی شهر «سپیدشت» ۴ نفر هستند. یک نفر رئیس و سه کارمند که دو نفر آن جنگلبان است و به حفاظت از این وسعت نمی‌رسند. او می‌گوید: همین است که روستائیان شبانه به جنگل می‌روند و ۴۰۰ درخت را قطع می‌کنند اما قطع درختان پایان این ماجرای تلخ نیست. به گفته او، محلی‌ها وقتی درختان را قطع می‌کنند زمین تسطیح شده را هم تصاحب می‌کنند. زمینی که اموال ملی است. براساس مطالعات بانک جهانی هر سال ۵۴ هزار هکتار جنگل‌درایران از بین می‌رود.
قاسمی می گوید که پیمانکار طرح آبرسانی به خرم‌آباد در استانداری اعتراض کرده است که چند بار با منابع طبیعی استان تماس گرفته تا ناظر طرح باشند. به گفته پیمانکار مسیر آبرسانی به خرم آباد ۲۵ کیلومتر است و در این مسیر ناچار است درختان زیادی را قطع کند اما آن طور که قاسمی از او نقل می‌کند، مسئولان منابع طبیعی استان حتی یک بار هم به طرح سر نزده‌اند. طرحی که به گفته قاسمی انتقال آب سد کاکارضا به خرم آباد را در برنامه‌ دارد و به موازات جاده اصلی در حال وقوع است. او عدم نظارت بر طرح‌ها را از دیگر مشکلات جنگل‌های استان می‌داند.
به گفته قاسمی زمانی هم که بزرگراه خرم‌آباد به پل زال را ساختند قرار شد طبق قانون پیمانکار در جای دیگری که منابع طبیعی مشخص می‌کند، درخت بکارد تا جبران مافات شود اما این اتفاق هم نیفتاد. آنطور که قاسمی خبر می‌دهد تعریض جاده «سراب دور» و خرم آباد «نوژیان» هم به قطع درختان زیادی منجر شد. افشار هم می‌گوید با همکاری فعالان حوزه محیط‌زیست در حاشیه شهر خرم آباد بیش از هشت هکتار از درخت‌های بومی را کاشته‌اند، درخت‌هایی چون بلوط، گلابی، بادام‌کوهی، انجیر، زالزالک و گلابی وحشی. برخی از درختان هم‌اکنون ۱۲ تا ۱۵ سال سن دارند. به گفته او بلوط تا هزار سال زندگی می‌کند. از سوی دیگر تنها در دو سال اول احتیاج به آبیاری دارد و بعد خود با طبیعت دست به کار می‌شود. با این وجود به گفته او مسئولان استانی هرجایی که به کاشت درخت پرداخته‌اند سراغ درختان سوزنی برگ رفته‌اند که زودتر جواب می‌دهد و بومی استان هم نیستند.

 

 

 

زخم یارانه‌ها
به گفته افشار نظارتی که باید روی جنگل‌های استان انجام گیرد وجود ندارد. او می گوید بارها شاهد بوده که چوپان‌ها و دامدارها شاخه‌های تنومند بلوط و درختان دیگر را بریده‌اند و گوسفندان را در فصل بذر به چرا برده‌اند. گوسفندهایی که در دسته‌های صدتایی از شاخه‌های بریده بلوط‌ها آویزان می‌شوند و برگ‌های آن را می‌خورند. بلوط‌هایی که بیش از ۲۰۰ سال عمر دارند و سایه آنها می‌تواند تا هزار سال بر سر صحرا گسترده شود.
افشار می‌گوید در این زمینه با فرمانداری و استانداری و مسئولان دیگر استان حرف زده اما به نقطه امیدوارکننده‌ای نرسیده است. افشار اعتقاد دارد زخمی که اجرای هدفمندی یارانه‌ها به جنگل‌های بلوط زد، غیرقابل جبران است. مشاهدات عینی او و همکارانش در بخش چگینی خرم آباد آنها را به روستایی می‌رساندکه ۷۵ خانوار آن تا قبل از اجرای طرح یارانه‌ها از وسایل گرمایشی با سوخت نفت و گاز استفاده می‌کردند اما با اجرای هدفمندی یارانه‌ها همه چیز برعکس شد. حالا این خانوار‌ها بخاری‌های گاز سوز و نفت سوز خود را کنار گذاشته‌اند و بلوط‌ها را زغال می‌کنند تا زمستان‌های سخت را از سر بگذرانند. مسأله‌ای که البته تنها به جنگل‌های لرستان محدود نمی‌شود و جنگل‌های کرمانشاه، ایلام، چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد را هم به خاک سیاه نشانده است. وی می‌گوید: «با آنها درباره ارزش درخت‌های ۳۰۰ -۲۰۰ ساله صحبت کردیم اما در نهایت محلی‌ها به آنها گفته‌اند که اگر با صد مأمور هم بیایند آنها همچنان از چوب‌های جنگل برداشت می‌کنند.» افشار به آنها حق می‌دهد. به گفته او این روستائیان تا قبل از اجرای طرح هدفمندی هر بشکه نفت را ۱۲ هزار تومان می‌خریدند اما هم‌اکنون هر بشکه نفت برای آنها ۵۰ هزار تومان درمی‌آید. به عبارت دیگر به آنها
۴۵ هزارتومان داده می‌شود تا آنها فقط برای تأمین سوخت خود هر بار ۵۰ هزار تومان بدهند؛ در استانی که بالاترین آمار بیکاری را دارد. بسیاری از این روستائیان برای گذران زندگی خود درختان بلوط را آتش می‌زنند تا زغال آنها را بفروشند زغالی که در نهایت هر کیسه‌اش برای آنها ۸ هزار تومان درآمد دارد. از درختی که به گفته افشار نرخ جهانی آن برای یک بلوط ۵۰ ساله ۱۶۹ میلیون تومان است.
افشار می‌گوید: به مسئولان در همان ابتدای اجرای طرح هدفمندی پیشنهاد دادیم که به جای ۴۵ هزار تومان یارانه، ۳۵ هزار تومان به هر فرد روستایی بدهید و در ازای ۱۰ هزار تومان مابقی، به روستائیان سوخت برسانید. پیشنهادی که البته پذیرفته نمی‌شود. افشار می‌گوید منابع طبیعی به برخی از روستاهای دور دست کپسول گاز می‌رساند اگر این طرح را در تمام روستاها دنبال کند، بخش بسیار زیادی از جنگل‌های باقیمانده از دم تبر محلی‌ها نجات پیدا می‌کنند.
البته زیر اشکوب جنگل‌ها به دلیل فشار روزافزون فعالیت‌های انسانی اعم از کشاورزی و دامپروری هم بستر زادآوری و بقای این زیست بوم‌های ارزشمند را تهدید و تخریب می‌کند. محلی‌ها هم می‌گویند که حق ارتزاق ما از منطقه چه می‌شود؟ سؤالی که نباید از کنار آن گذشت. همچنین افکارعمومی قرق کردن و بیرون راندن مردم از جنگل را راه‌حل منطقی برای نجات جنگل‌های بلوط نمی‌داند بلکه اعتقاد دارد باید طرح‌هایی را اجرا کرد که به همزیستی مسالمت‌آمیز جنگل و جوامع محلی ساکن در آن منتهی شود.

۲۷۰ هزارهکتار بلوط لرستان خشک شدند
مهرداد بهاروند، مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری استان لرستان هم از خطر خشک شدن ۲۷۰ هزار هکتار جنگل بلوط در این استان خبر می‌دهد که به صورت نقطه‌ای خشک شده‌اند. دردی که باعث شده تا ۸۰۰ متر مکعب از جنگل‌های منطقه شورآب با نظارت این سازمان قطع شود. درخت‌هایی که در اختیار هیأت‌های عزاداری ماه محرم قرار گرفت تا از آنها استفاده شود. آمارها هم می‌گوید که تا پایان امسال وسعت درختان خشک شده به ۳۰۰ هزار هکتار می رسد و بیش از ۱۵ میلیون اصله درخت بزرگ با قدمت بیش از ۵۰ تا صد سال بخصوص درختان دانه زاد درگیر این بیماری می شوند.
البته زخم‌ بلوطستان‌های لرستان به همین جا ختم نمی‌شود. حضور پر رنگ معادن در دل مناطق حساس جنگلی، آفت و خشکسالی‌های پی در پی و از سوی دیگر نبود نظارت کافی، عدم برنامه‌ریزی صحیح در برخورد با مشکلات جاری و سوء‌استفاده شماری که تنها به سود‌های اقتصادی کوتاه مدت فکر می‌کنند جنگل‌های تأثیرگذار لرستان را به بحرانی عمیق کشانده است، بحرانی که پیامد آن تنها به استان لرستان و استان‌های زاگرس‌نشین محدود خواهد شد.
از سوی دیگر یکی از چالش‌های پیش روی منابع طبیعی استان موضوع زغال‌گیری در ابعاد وسیع از سوی شماری سودجو بوده که خسارت‌های جدی به چرخه زیستی استان وارد ساخته‌اند؛ هر چند در این سال‌ها نوع و شدت برخورد با متخلفان افزایش یافته اما شواهد نشان می‌دهد موضوع حساس زغال‌گیری به صورت غیر قانونی و چراغ خاموش در حال انجام است و به صورت خانگی و پنهانی دست به دست می‌شود. از سوی دیگر نبود نظارت کافی، عدم برنامه‌ریزی صحیح در برخورد با مشکلات جاری و سوء‌استفاده شماری که تنها به سود‌های اقتصادی کوتاه مدت فکر می‌کنند جنگل‌های تأثیرگذار لرستان را به بحرانی عمیق کشانده است! شوربختانه میزان تخریب و بهره‌کشی از منابع طبیعی استان به گونه‌ای است که تداوم این شرایط آینده زیستی این سرزمین را با چالشی جدی روبه‌رو ساخته که باید متولیان امر برای حل مشکلات اقتصادی جوامع محلی که قامت زندگیشان وابسته
به طبیعت شده اقدام‌های راهبردی و مؤثرتری را در دستور کار خود قرار دهند.۴۰ درصد منابع آبی کشور را همین درختان در دل زمین نگاه داشته‌اند. زمین‌هایی که با قطع هر درخت سست می‌شوند تا باران به زمین نرسیده، سیلاب شود و به جان خاک بیفتد. خاک‌ها با سیلاب شسته و رفته می‌شوند و رانش زمین و زلزله را به جان منطقه می‌اندازد. درختانی که علاوه برنگهداشت آب، سدی در مقابل گرد و غبارهای عراقی بودند. /  روزنامه ایران