تمام سهم اش از روزنامه ها و سایت های خبری تنها چند سطر کوچک با فونت ریز در گوشه ای پرت افتاده از صفحه و لابه لای آگهی های تبلیغات رنگارنگ تورهای گردشگری کشورهای ساحلی و مدیترانه ای بود.
هر چند وقت که چشمی اتفاقی به تیتر خبر می افتاد و همان چند سطر محدود را می خواند انگار خواننده درست مثل ˈبایلوˈ می خشکید و نفس هایش به شماره می افتاد.
خبر از یک منظر البته اهمیتی آنچنانی نداشت و در سالهای اخیر اغلب هر روز خبری در خصوص موارد مشابه منتشر می شد که نه فقط از مرگ یک درخت که از مرگی گسترده در مقیاس هکتار روایت می کرد.
این یکی اما وقتی از لابه لای سطرها به آن اتفاق می رسید تا مغز استخوانت را می سوزاند و آن چند کلمه دلت را به همنوایی و اندوه یک سوگواره دسته جمعی چون آیینˈچمرˈ بزرگان طوایف و ایل های ایلام می کشاند.
خبرگزاری جهوری اسلامی ( ایرنا) در آخرین ساعت های روز چهارشنبه از مرگ کهن ترین درخت بلوط آبدانان در استان ایلام بر اثر خشکسالی خبر داد.
بر اساس این گزارش، این درخت بلوط که به نام محلی (دار بایلو) معروف بود، به عنوان کهن سال ترین درخت بلوط در منطقه عشایری دامنه زیبای دینارکوه آبدانان شناخته می شد و بنا به نقل قول بزرگان طوایف و گمانه زنی های علمی کارشناسان، ۶۰۰ تا ۷۰۰ سال عمر داشت.
ˈدار بایلوˈ (به معنای درخت بلوطی که در محل وزش بادهای تند قرار دارد) تنها درخت بلوطی بود که در منطقه عشایری ˈدره ژله و یخیˈ قرار داشت و در میان مردم و ساکنان آن حوالی از ارزش و محبوبیت خاص برخوردار بود.
کهن ترین درخت بایلون آبدانان، تک و تنها بر فراز یکی از تپه های بلند منطقه قرار داشت و از تمام جهت ها در دید رهگذران بود و هر مسافر و یا چوپان و مهمانی که از مسیر می گذشت، برای دقایقی زیر سایه سار این درخت تنومند نفس تازه می کرد.
تنهایی، ارتفاع بلند، زیبایی شکل، پر شاخ و برگی، موقعیت جغرافیایی و در مسیر بودن، این درخت را در اذهان عمومی مردم آبدانان مقدس و محبوب کرده بود.
گزارش از مرگ این درخت تنها، در اثر پدیده خشکسالی چند سال گذشته، به صورتی نمادین و ایستاده خبر داده بود.
بایلو البته تنها بلوط بلوطستان های زاگرس نبود که در نفس تنگی خشکسالی و گرد و غبار عربی ایستاده جان داد.
پیش از بایلو بسیاری دیگر از درختان زیست بوم زاگرس نفسشان از تنفس هوای مسموم و عطش سالهای بی باران به شماره افتاده و بریده بود.
اندوه همدلانه بسیاری از مردم استان ایلام برای مرگ بایلو را بسیاری تنها می توانند با از دست دادن برخی از بزرگان و نام آوران استان و شرکت در آیین چمرشان مقایسه کنند و با خود بیاندیشند ای کاش! می توانستند برای بایلو هم چمری در خور بگیرند با کتل و علم هایی از شاخ و برگ های خشکیده اما گشن اش تا شاید کمی توجه و نگاهها از مشکلات روزمره به مشکلاتی فرامنطقه ای و بزرگ جلب شود.
با خواندن گفته های اهالی منطقه و همسایگان این درخت گشن بغضی سنگین گلویت را می فشرد درست مثل بغض سید ˈعبدالله نظریˈ یکی از مردان این منطقه عشایری که در سوگش گفته بود: دار بایلو، نمادی از ایستادگی و صلابت بود و باعث نشاط ما عشایر می شد که هرگاه به جلوه های زیبای آن می نگریستیم، خاطره های پدران خود را مرور می کردیم؛ اما با کمال تاسف بر اثر خشکسالی های پی در پی، این نماد عظمت و امید، بدون هیچ گونه گناهی برای همیشه خاموش شد.
بر پایه گفته های مسوول اداره منابع طبیعی شهرستان آبدانان که مرگ این درخت کهن و پر آوازه را تایید کرده بود، کم بارانی چند سال گذشته، هجوم ریزگردهای ویران گر و جابه جایی و تغییر ناگهانی آب و هوا، علت مرگ بایلو بوده و تمام درختان بلوط این شهرستان را در مقابل آفت های گوناگون آسیب پذیر کرده است.
ˈیعقوب عزیزیˈ میانگین عمر درختان بلوط جنگل های آبدانان و منطقه دینارکوه را ۲۰۰ تا ۲۵۰ سال بیان کرده و هشدار داده بود: تراژدی تلخ مرگ بایلو باز هم ممکن است اتفاق بیفتد و درختانی در مناطق و عرصه های جنگلی این شهرستان وجود دارد که اکنون ۵۰۰ تا ۶۰۰ سال عمر دارند و بر اثر خشکسالی سال های گذشته در حال نابودی اند.
وی اگرچه از اجرای طرح های اسکان عشایر، قرق مراتع، خروج دام از جنگل، اجرای هرس درختان و توسعه و کاشت درخت در مناطق جنگلی به عنوان راهکارهایی برای نجات بلوطستان های این منطقه یاد کرده بود اما مبارزه با عفریت شوم مرگ درختان بلوط را منوط به همداستانی همه مردم و مسوولان خواند.
به پاس بخشش های بی دریغ این درخت کهن در ۲۵ کیلومتری شمال غربی آبدانان مردم منطقه با کاشت یک درختچه بلوط در جوار آن درخت بلوط نشان دادند به بایلو عشق می ورزند و شاخه های خشک این درخت گشن همواره زخمی بر سینه هایشان خواهد بود.
هر چند این سوگواری و توجه مردم منطقه به درختان بلوط شاید امیدواری بسیاری برای دوستداران محیط زیست بیافریند اما حقیقت زندگی امروزه این بلوط عجین شده با تراژدی و تهدیدهایی دیگر است.
تهدیدهایی نظیر لورانتوس(نوعی آفت مخصوص درختان بلوط)، تبر و بیماری های موسوم به ذغال که همراه با گرد و خاک دست به دست هم داده و تاکنون بر پایه آمارهای رسمی بیش از ۱۸ میلیون اصله از درخت های بلوط منطقه زاگرس را به کام مرگ کشانده اند.
این آمارها هفته گذشته از سوی رییس سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور به رسانه ها ارائه شد و ˈخداکرم جلالیˈ از آغاز بررسی و تحقیقات این سازمان برای پیشگیری از ادامه روند این بیماری و حل مشکلات بلوطستان های حوزه زاگرس خبر داد.
جلالی با اشاره به خشک شدن بیش از ۱۸ میلیون درخت بلوط زاگرس گفت: بیماری های زغال بلوط و سوسک چوب بیش از ۱۵ درصد از زمین های جنگل های زاگرس را در بر گرفته است.
وی ادامه داد: در پیوند با حل این مشکل پس از بازدید کارشناسان سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) و همچنین شماری از کارشناسان کشور آلمان از جنگل های زاگرس، مقرر شد درختان آلوده به بیماری یاد شده قطع شوند.
جلالی بیان کرد: برای مقابله با پدیده خشکیدگی درختان بلوط جنگل های زاگرس و بیماری زغال بلوط و سوسک چوب خوار، این سازمان طرحی پنج ساله تهیه کرده که در شورای محیط زیست هم مطرح و اکنون به دولت ارائه شده است.
وی افزود: اجرای این طرح مستلزم تامین ۱۵۰ میلیارد تومان اعتبار است که در صورت تخصیص آن از سوی دولت، به اجرا درخواهد آمد و با این معضل مقابله می شود.
اگرچه با نیم نگاهی به سخنان مسوولان و توجهی که این روزها با فاجعه مرگ ایستاده بایلو به درختان بلوط معطوف شده است امیدواری بسیاری برای نجات این درختان از بحران های پیش رویشان وجود دارد اما بیم آن می رود با گذران روزها و وقت کشی در راهروهای تامین اعتبار و کاغذبازی ها، خیلی دیرتر از آنچه باید به زخم های درختان بلوط مرهم نهاده شود و نوش دارو این بار نیز بعد از مرگ پسران زاگرس به بلوط ها برسد.
هر چند بسیاری هر روز با دیدن قامت ایستاده خشک بایلوی تنها بر فراز تپه شمال باختری آبدانان همواره فریاد کمک زاگرس را خواهند شنید و درختان بلوط را به پاس قربانی شدن کهن ترین و سالخورده ترین آنان تنها نخواهند گذاشت.
اما باید از این پس هر کس که درختان بلوط را افراشته می بیند در نگاه خود آنان را دستان زمین تصور کند که برای یاری خواستن به سوی ما و آسمان دراز شده اند و هر لحظه با خود تکرار کند از سال ۸۸ تاکنون حدود یک میلیون و ۱۳۰ هزار هکتار از جنگل های حوزه زاگرس مبتلا به بیماری های زغال بلوط و سوسک چوب و لورانتوس و گرد و غبار شدند و از پای درآمدند و هر روز که می گذرد بر این شمار افزوده می شود.
این خبر، صدای گوشخراش زنگ هشداری است برای اهالی حوزه زاگرس که یاد داشته باشند استان ۲۰ هزار کیلومتر مربعی ایلام نزدیک به ۷۰۰ هزار هکتار جنگل با گونه غالب بلوط دارد که هر یک از آنان یک بایلو است و باید پیش از مرگش به کمکش شتافت نه بعد از مرگ ایستاده و دردناک همچون مرگ ˈبایلوˈ، نماد خشکیده این روزهای رشته کوه سربلند اما زخمی زاگرس…
گزارش: حسین خدنگ/ایرنا