تاریخ : جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳
3

علم بهتر است یا ثروت؟!

  • کد خبر : 40764
  • 06 دی 1392 - 14:57

  داراب ولی زاده / میرملاس نیوز : علم بهتر است یا ثروت؟! این سؤال تکراری و کلیشه ای را یک دانش آموز کلاس پنجم   ابتدایی سر کلاس درس از من پرسید.وقتی از او پرسیدم چرا این سؤال را می پرسی گفت: اجازه! دیگران از ما می پرسند!قبلأ در باره این سؤال بی ربط و […]

 

داراب ولی زاده / میرملاس نیوز :

علم بهتر است یا ثروت؟!

این سؤال تکراری و کلیشه ای را یک دانش آموز کلاس پنجم   ابتدایی سر کلاس درس از من پرسید.وقتی از او پرسیدم چرا این سؤال را می پرسی گفت: اجازه! دیگران از ما می پرسند!
قبلأ در باره این سؤال بی ربط و بسیار با معنای روان شناختی فکر کرده بودم،سؤال این دانش آموز معصوم بهانه ای شد برای نوشتن این سطور.
اگر دقت شود، این سؤال که جواب دادن به آن ساده به نظر می رسد، اساسأ یک سؤال غیر علمی و خالی از منطق است و قیاس علم و ثروت یک قیاس مع الفارق است.
در اهمیت ثروت جای شک و انکار نیست. یک فرد برخوردار از ثروت به مراتب بهتر از یک فرد فقیر می تواند در زندگی موفق باشد. یک جامعه مرفه نیز بهتر و برتر از یک جامعه فقیر و فقر زده می تواند پیشرفت کند و زمینه رشد افراد را فراهم آورد. در این هم تردیدی نیست که ریشه بسیاری از مشکلات و درماندگی های کنونی جامعه ما فقر است؛ اما سؤال این است که: قیاس علم و ثروت چرا؟ آبشخور سؤال علم بهتر است یا ثروت از کجاست؟
اساسأ علم و ثروت دو مقوله جدا از هم هستند که ماهیتأ با هم تفاوت دارند. شهید بلخی در ناهماهنگی دانش و ثروت می گوید:

دانش و خواسته است نرگس و گل           که به یک جای نشکفند به هم
هرکه را دانشست خواسته نیست            وانکه را خواسته است، دانش کم

اگر به خاستگاه، اهداف و نتیجه این دو توجه کنیم، متوجه تفاوت ماهوی آنها خواهیم شد. خاستگاه و شیوه کسب علم و ثروت با هم تفاوت دارد. کسب علم به طور صد در صد با تفکر و اندیشه سر و کار دارد و طی یک فرایند سلسله مراتبی دقیق، حساب شده و اصولی به دست می آید؛ اما تحصیل ثروت لزومأ و حتمأ نیازمند پیمودن چنین مدارج اصولی و سلسله مراتبی دقیق نیست. به عبارت دیگر علم را نمی توان بر خود بست بلکه باید حتمأ آن را آموخت اما ثروت را می توان نیاموخته صاحب شد. مثلأ اگر شما بالاترین مدارک دانشگاهی را به یک فرد بیسواد و درس نخوانده عطا کنید، این فرد به صرف عطای شما صاحب علم نخواهد شد. اما اگر ثروت را به هر عنوان و طریقی به یک فرد بیسواد و با هر اندازه استعداد و شایستگی ببخشید، این فرد ثروتمند و صاحب ثروت می شود. ثروت را می توان از راه ارث های سببی و نسبی صاحب شد، ولی علم را نمی توان. علم را فقط با خواندن می توان صاحب شد ولو اینکه پدر دانشمند باشد.
از نظر هدف و نتیجه نیز علم و ثروت با هم تفاوت اساسی دارند.هدف اساسی از کسب علم، آگاه شدن و پیدا کردن اطلاعات علمی عمومی و یا تسلط فنی و تخصصی در زمینه ای خاص است. نتیجه ای که از این هدف به دست می آید اینست که فرد از دنیای جهل و ناآگاهی فاصله می گیرد. ارزشی که از این طریق به دست می آید قابل سنجش و اندازه گیری نیست. علم، صاحب خود را از لحاظ فکری و فرهنگی از جامعه اش متمایز می کند. چنین شخصی، یک فرد مترقی و روشنفکر است.
مهمترین و مقدم ترین هدف و نتیجه ای که از کسب ثروت حاصل می شود، آسایش مادی صاحب آن است. صاحب ثروت برای به دست آوردن و افزودن آن نیاز به محاسبه سود و زیان خود و دیگران دارد اما کسب علم را زیانی در پی نیست و نیازی با محاسبه سود و ضرر خود و دیگران نیست. ثروت با بخشیدن کم می شود و علم با بخشیدن افزایش یابد.
از دیگر تفاوت هایی که نتیجه علم آموزی و ثروت اندوزی دارد اینست که، صاحب علم اگر در نتیجه علم آموزی به ثروت برسد، هیچ گاه او را به خاطر ثروتش نمی شناسند بلکه به خاطر علمش او را می شناسند و می ستایند. مثلأ اگر یک پزشک یا مهندس و یا یک استاد دانشگاه از راه درآمد علمی خود به ثروت قابل ملاحظه ای دست یابد، او را همان پزشک و مهندس یا استاد می شناسند و خطاب می کنند نه به عنوان صاحب فلان کارخانه یا شرکت و ثروتش.
با توجه به تفاوت های ماهوی علم و ثروت، به نظر می رسد مطرح کردن این سؤال ریشه فرهنگی و روانشناختی خاص خود را در جامعه ما دارد. به احتمال قوی این سؤال زاییده ذهن کسانی باشد که بر اساس برخی ویژگیهای منفی فرهنگی که داریم از قبیل: حسادت، خودکم بینی و توجیه شکست خود، سعی دارند با مطرح کردن ثروت خود یا دیگران، عقده ی خودکم بینی و احساس حقارت خویش را در برابر صاحبان علم و اندیشه توجیه نمایند؛ زیرا معمولأ به دنبال مطرح کردن سؤال علم بهتر است یا ثروت، غالبأ مستقیم یا غیرمستقیم عنوان می شود که مگر درس خواندن و علم آموزی به خاطر کار و پول درآوردن نیست؟! غرض اصلی از طرح این سؤال اگر نشان دادن برتری ثروت بر علم نباشد- که معمولأ همین طور است-، می خواهند بگویند ثروت کمتر از علم نیست!
ختم کلام اینکه علم و ثروت هردو خوب و با ارزش هستند اما قیاس این دو با هم، یک قیاس نادرست است. چرا که از نظر فلسفه وجودی، شیوه به دست آمدن، هدف و نتیجه ای که از آنها به دست می آید ماهیتأ با هم تفاوت دارند. غایت علم آگهی فکری است و غایت ثروت آسایش مادی. مهم اینست که طراح سؤال علم بهتر است یا ثروت، چه چیزی را غایت زندگی می داند، آگاهی فکری یا آسایش مادی؟
سخن خویش را با چند بیت از دفتر دوم و ششم مولوی در اهمیت و ارزش آگتهی به پایان می برم:

جان نباشد جز خبر در آزمون
هرکه را افزون خبر جانش فزون
جان ما از جان حیوان بیشتر
از چه، زان رو که فزون دارد خبر
اقتضای جان چو ای دل آگهیست
هر که آگهتر بود جانش قویست

 

 

لینک کوتاه : https://www.mirmalas.com/?p=40764

برچسب ها

ثبت دیدگاه

مجموع دیدگاهها : 24در انتظار بررسی : 0انتشار یافته : ۲۴
  1. با سلام خدمت اقای ولی زاده.خیلی مفید بوداما تاریخ نشان داده ومستند است که در جوامع مختلف در هر قشری از مردم چه کارهاکه به خاطر پول و ثروت انجام نشد ؟چه خونهایی که ریخته نشد؟ و….

  2. بر کسی پوشیده نیست که علم خوب است اما من یک پسر دانش اموز دارم که وقتی پرینت این مطلب را به دستش دادم و بعد از خواندن نظرش را خواستم این دانش اموز گفت قطعأ ثروت بهتر از علم است و از بزرگانی مثل شاعران گذشته میگفت که در فقر زندگی میکردند و از حال حاضر که هرچند سواد بالاتر داشته باشی اما اگر پول نداشته باشی ارزش ندارد چون در رفاه و اسایش زندگی نمیکنی خلاصه هر چی من گفتم ای فرزندم علم بهتر است و اگر علم داشته باشی به ثروت هم میرسی ولی گوش شنوایی نبود حرفی زد که جوابش نداشتم،گفت بابای من الان تو درس خونده ایی و مدرک بالا گرفته ای و حقوق ماهانه داری اما با این حقوقت میتونی برای من فرزندت یک موبایل یمک میلیونی که ارزوی من است بخری؟گفتم فعلأ نمیتونم و گفت تو که داری بازنشست میشی پس کی میتونی بخری؟ و دیگر جوابی نداشتم . حرف منو قبول نکرد که نکرد و همچنان با خود زمزمه میکند که ثروت بهتر است،حالا که فکرش میکنم حق با اونه اگه من ۳۰سال پیش کار و کاسبی و شغل ازاد را انتخاب میکردم آیا وضع مادی ام بهتر نبود؟خلاصه گیج شدم

  3. اگر علم را معادل دانایی ،معرفت ،اخلاق ،توانایی قرار دهیم قطعا علم از ثروت بهتر است البته علم واقعی ثروتی است که پایان ندارد خودش ثروت زا است علم به این معنی ای که ما با زور و تقلب و بدون هیچ انگیزه و پژوهش و شور و اشتیاق مدرکی را بگیریم که علم نیست این یک فاجعه است اگه ما نتونیم دانش آموز رو توجیح کنیم که علم تهتر است یا ثروت

  4. سلام،

    استدلال ها برای نشان دادن تفاوت بسیار این دو درست، اما نتیجه گیری نادرست است. هیچ علمی نیست که ثروت زا نباشد چه مستقیم و چه غیر مستقیم. آن نظری که می گفت ” دانش برای ثروت آوری نیست ففط برای اسغایت علم آگهی فکری است و غایت ثروت آسایش مادی. ” مریوط به همان زمان مولوی است. مگر نمی بینیم که این همه آسایش مادی زندگی انسانی نتیجه علم است؟

  5. خدمت این عزیز عرض کنم که اگر دقت کرده باشند، بنده سوال دانش آموز را بهانه ای برای نوشتن قرار دادم و نگفته ام که نتوانستم دانش آموز را توجیه کنم.در ثانی در خصوص علم منظور علم واقعی است نه علم به قول ایشان تقلبی. اگر علم تقلبی بد است که هست، تکلیف ثروت تقلبی به مراتب روشن تر است.

  6. ثروت بهتر است اگه ثروت زیادی داشته باشید ودرست استفاده کنید از علم بهتره زیرا علم هم واسه بدست اوردن ثروت است

    • برای این طرز فکر شما متاسفم . قطعا ماهیت عالم بودن ارزشمندتر از ثروتمند بودنه . ثروت خردو دانش نمیاره ولی حالا کسی مثل شما که دوس داره ثروتمند بشه یکی از راه هاش میتونه کسب علم باشه . تکرار میکنم .. یکی از راه هاش . بدرود

  7. راستشو بخواهی ثروت چون زمانی که ثروت داشته باشی هم احترام داری هم سربلندی هم آبرو هم علم هم اخلاق و…. پس ثروت الان بهتره آن زمان قدیم بود که علم بهتر بود

  8. با سلام خدمت آقاخلیل.راستش متوجه منظورتان از نتیجه گیری غلط نشدم.من منکر ثروت زا بودن ثروت نبوده ام بلکه معتقدم این دو ماهیتأ با هم تفاوت دارند و غیر قابل قیاس و غایت اصلی علم آگاهی و دانا شدن است. تروت زا بودن علم مسئله ای غیر از هدف و ماهیت علم است.اگر غایت علم ثروت اندوزی بود که طرفداران برتری ثروت گوی سبقت از دوستداران دانش در علم آموزی می ربودند! اتفاقأ از گذشته تا کنون معمولأ طالبان علم ثروت ناچیز خود را صرف علم آموزی کرده اند.

  9. با سلام خدمت جناب ولیزاده
    نوشتارتان زیبا است و بدرستی حق مطلب را ادا می نماید ، ولی
    به نظر من لزومی نداره علم را همیشه در مقابل ثروت دانست.
    این دو می توانند مکمل هم باشند.

    • باسلام خدمت آقای میرزایی. سخن شما کاملأ درست است علم و ثروت می توانند مکمل هم باشند و من هم نمی گویم علم و ثروت مقابل هم و یا معارض همند بلکه معتقدم ماهیتأ با هم متفاوتند و هرکدام به جای خود مثبت و مورد نیاز بشرند.

  10. باسلام خدمت استاد ولیزاده
    اعتراف می کنم که هیچگاه تا به امروز به این سوال تکراری، بااین نگاه – قیاسی غیر منطقی و آبشخور سوال- فکر نکرده بودم. دقت شما به خود سوال، پیش از پاسخ دادن به آن قابل تحسین می باشد.
    اما به نظر می رسد خود سوال نیز به اندازه کافی روشن نیست و در کلمه علم دچار ابهام می شود! مراد از علم کدام علم است؟
    ۱-علمی که همکنون در مدارس و دانشگاه به عنوان کتب درسی تدریس می شود؟
    ۲-علمی که در حوزه های علمیه تدریس می شود؟
    ۳-علمی خاص که نزد عرفایی همچون آیت الله قاضی،کربلایی کاظم، رجبعلی خیاط… وجود دارد؟
    ۴-علمی که به یک شغل فنی مربوط می شود؟
    ۵-…

    اگر بخواهم به عنوان یک دانشجو به سوالات فوق پاسخ بگویم اگر منظور از علم گزینه ۱ باشد ، در جواب می گویم برای اغلب دانشجویان و فارغ التحصیلان ثروت بهتر از علمیست که همکنون می آموزند.عالم بی عمل به چه ماند به زنبور بی عسل! خود نشان ازسرزنش عالم و بیهوده بودن علم برای او ست.زیرا نه خود از ان منتفع می شود و نه دیگران از آن بهره ای خواهند برد.
    اگر مراد از علم گزینه دوم باشد باز ثروت را انتخاب می کنم زیرا خداوند متعال در قران نکوهش میکند عالمان دینی را که به علمشان عمل نمی کنند و انان را به خر تشبیه می کند که بارشان کتاب است.
    و اگر گزینه سوم باشد علم را ترجیح می دهم .آن کس که تو را شناخت جان را چه کند/ فرزند و عیال و خانمان را چه کند.دیوانه کنی هر دو جهانش بخشی/ دیوانه ی تو هر دو جهان را چه کند.
    و اگر گزینه….
    فارغ از قیاس بین علم و ثروت و پاسخ به سوالات فوق باید گفت هر علمی که در زندگی انسان تاثیر مثبتی نداشته باشد آموختن آن نه تنها مفید نیست بلکه به سبب اتلاف عمر اشتباهی بزرگ است.

  11. با سلام خدمت آقای محمدی و تشکر از نقد ایشان.به نظرم اگر بخواهیم اینگونه به مسئله نگاه کنیم می توان از طرف دیگر پرسید کدام ثروت؟ چون هر ثروتی هم قابل دفاع نیست. بحث اینست که به نظر من این قیاس از پایه یک قیاس نادرست و بی ربط است.اضلأ این دو به هم ربطی ندارند که بخواهیم آنها را با هم مقایسه کنیم. بحث علم حقیقی وتقلبی و ثروت حلال و غیر حلال دو مقوله جدا از همند. علم تقلبی را باید با علم درست مقایسه کرد و ثروت تقلبی را با ثروت حلال.

  12. سلام مطالب شما آقای ولیزاده بسیار مفید بود تشکر.

  13. سلام محمدی
    به نظرم همون ثروت از همه گزینه های شما بهتر است. با ثروت می شه همه گزینه های که نوشتی را به آسانی به دست آورد
    اما شما به نکات ظریفی اشاره کردی تشکر

  14. باسلام.نخبگان کوهدشتی سلام.احسان گراوند هستم.دانشجوی بوعلی سینای همدان.

    وظیفه ی خودم میدانم به اطلاع تمامی اهل قلم برسانم اینجا از کوهدشتی به نیکی یاد میکنند
    به برکت وجود جوانی نخبه بنام دکتر یاسین عبدی از طایفه کوهنانی.ایشان ۲۸سال سن دارن و دکترای مهندسی زمین شناسی هستن.هیئت علمی دانشگاه هستند و جدیدا کتابشان بعنوان منبع اصلی کارشناسی ارشد مهندسی زمین شناسی معرفی شده.

  15. با سلام
    علم توان ایجاد ثروت را دارد.
    ثروت توان ایجاد علم را دارد.
    بدون ثروت می شود به علم رسید(بسختی).اما بدون علم نمی شود به ثروت رسید.آیا می شود نتیجه گرفت علم بهتر از ثروت است؟؟؟؟؟؟

  16. با سلام بر آقای عزیز و محترم داراب ولی زاده
    آقای ولی زاده عزیز شما اصل صورت مسئله را پاک کردید .این دنیا و تمام ذرات مادی و معنوی تشکیل دهنده آن یک مجموعه کل را ایجاد کرده و مانند حلقه های زنجیر بر یکدیگر اثر گذار و قابل مقایسه هستند .چگونه ممکن است کسی علم نداشته باشد ولی ثروت داشته باشد .ذهنیت شما در مورد ثروت بسیار منفی و علم را مقدس فرض کرده اید.این مثالی که شما فرموده اید( ثروت را می توان از راه ارث های سببی و نسبی صاحب شد) آیا حفظ و نگهداری و از همه مهمتر استفاده از این ثروت ارثی علم و قدرت تشخیص نمی خواهد.فکر کنم اشتباه شما از اینجا ناشی شده که علم را فقط از نوع مثبت فرض کردید . همه چیز در این دنیا در بین دو بینهایت منفی و مثبت قرار دارد افکار و کردار انسانها نیز چنین است . حتی اگر کسی بخواهد از راه کثیف دزدی به ثروتی برسد اگر نادان و ناعالم باشد به کاهدان می زند.سوال من اینست آیا علم خالی به چه دردی می خورد اگر علم در خدمت رفاء و آسایش، کسب ثروت سود و منفعت و بذل بخشش انسان نباشد چگونه می توان دست ناتوانی را گرفت .لذا ایندو یکی هستند نه علم بدون ثروت معنی دارد نه ثروت بدون علم . اساسآ کسی که ثروت دارد با یک تفکر{ مطلق (بدون در نظر گرفتن منفی یا مثبت بودن فکر) } علمی به آن رسیده است .نمی شود تصور کرد یک خانواده دارای معلومات حقیقی در یک منجلاب و فقر زندگی کند.علم نشان ثروت و ثروت نشان علم شخص است

    • با سلام خدمت این آقای عزیز و محترم.راستش نقد شما به گونه ای فلسفی مآبانه است که من احساس میکنم زیاد به معنی بحث من ربطی ندارد. در این خصوص ذکر چندنکته را ضروری میدانم: اولأ بنده نه علم را مقدس فرض کرده ام نه ثروت را منفی بلکه فرضم بر اینست که این دو هردو مثبت و مورد نیاز بشر هستند منتها ماهیتأ با هم تفاوتهایی دارند که آنها را با هم غیر قابل قیاس میکند.اینکه خواننده ای بر اساس تفاوتهای این دو به این نتیجه می رسد که علم مقدس است و ثروت منفی چیز دیگریست.دومأ بحث حفظ و نگهداری ثروت و یا استفاده از آن را نمی توان نشانه ی عالم بودن شخص دانست، علم هم نیاز به حفظ و نگهداری و استفاده درست دارد. تفاوت غیر قابل انکاراینست که ثروت را می توان از راه ارث صاحب شد ولی علم را نمی توان.سومأ اینکه علم باید در خدمت رفاه و کسب آسایش بشر باشد اولأ روشن تر از آنست که نیاز به بحث باشد دومأ ربطی به موضوع نوشته من ندارد.سومأ این ادعا که علم و ثروت یکی هستند و یکی بدون دیگری معنی ندارد و هریک نشان دیگریست!!، یک ادعای سخت و به لحاظ علمی و فلسفی متناقض است که اثبات آن بس استدلال و شرح می خواهد!

  17. علم زیرا با علم ثروت هم شود بدست آورد درباره این موضوع امام علی می فرماید:علم بهتر است ؛ زیرا مال به مرور زمان کهنه می شود ، اما علم هرچه زمان بر آن بگذرد ، پوسیده نخواهد شد.

  18. علم بهتر است

  19. بسیتادرزتن

قوانین ارسال دیدگاه
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.