با سلام خدمت جناب آقای ایتیوندی
لطف بفرماید دلایل و مستندات خودتون رو جهت اثبات زبان بودن لکی ارائه نمایید. به نظر می رسد لکی فاقد فاکتورهای یک زبان می باشد

به نظر شخصی شخص من زبان یک وسیله ی قراردادی ست که بشر از روی ضرورت برای ایجاد ارتباط راحت با دیگران به وجود آورده است و از هر زبانی در طول زمان زبان های دیگری متولد می شوند که آن هاهم زبان هستند. آیا زبان اشاره که در آن هیچ واژه ای نقش ظاهری ایفانمی کند زبان نیست؟؟به نظر من حتی آن هایی راکه مالهجه می نامیم دارای اصول وقواءدی هستند که می توانند رسم خطی برای خود قرارداد کنند. وباز به نظر شخصی من ،مادر تقسیم بندی زبان و گویش ولهجه دچار اشتباه می شویم و باید همه ی وسیله های ارتباطی زبان را زبان بنامیم.شماتصورکنید جززبان لری در جهان وجود نداشته باشد یا همه ی زبان ها به یکباره نابود شوند…آیا می شودگفت لری یک لهجه است وزبان نیست؟اگرنیست چرا وسیله ی ارتباط وفهماندن منطور است؟آیانمی شود برای لری رسم الخطی به وجود آورد و باآن شعرها ومتن هارا نوشت؟آیا ازدل آن رسم الخط بعدها زبان های دیگری قدنمی کشند؟
فرای چیزهایی که برای خودم گفتم روی مرغ یک پای تعصب ایستادن دردی را از هزارانِ جامعه یا به قول شما اجتماع امروز دوانمی کند و نباید ذهن وسیع خودرا در تجیر بسته ی زبان شناسی های متعصبانه وحتی کارشناسانه اش زندانی کرد.دنیای ما به قول اشاره ی لطیف آزادبخت در مسایل پیش پاافتاده ای خلاصه نمی شود واین دنیا نیاز به بررسی های انسانی واجتماعی دیگری دارد که بندپای زبان شناسی های این روزها مارا از رفتن ورسیدن به مسیرش بازداشته است…

‏ ‏
دوست عزیز آقای ایتیوند.
حتمن که نباید دو سوسور یا چامسکی باشی تا درمورد نوشته شما نظر داد. از این گذشته مطلب را منتشر کرده ای تا خوانندگان و علاقمندان به موضوع مثل من بخوانند و نطر بدهند، غیر از اینست؟ بنده و دوستان دیگر هم درهمان حد یک خواننده نظر خودمان را اگر چه متفاوت گفتیم. نه حکم قطعی صادر کردیم و نه مثل شما در پی جدال هستیم.
موضوع مورد بحث موردی نیست که بتازگی کشف و یا مطرح شده باشد. همیشه بوده و مختص به آن منطقه و ایران تنها هم نیست. این که فلان گونه تکلم زبان است یا گویش و یا لهجه ای صرف از فلان زبان است اروپا ، افریقا، آسیا و امریکای لاتین هم همواره با آن درگیر و نظرات متفاوت ارائه می شود. بنده هم از آنجا که در نقطه ای زندگی می کنم که روزانه در مطبوعات آن مطرح می شود و تا حدی پیگیری کرده ام. ( مثلا بخشی از عوام بلژیکی یا (فلاندرن) که زبان آنها ( داچ ) یا همان هلندی است معتقدند که زبانشان نه هلندی که مستقل است اما مجامع علمی بر حسب تعاریف مورد تإئید آمادمیک می گویند که گویشی از زبان هلندیست. در حالی که ربان فریزلند که ایالتی از هلند و در داخل کشور است را زبانی مستقل از هلندی می دانند. روی همین حساب برخودم دیدم تا درپائین نوشته شما نظر خودم را نه بعنوان یک زبانشناس بلکه بعنوان کسی که با آن گویش( لکی) حرف زدن را یاد آموخته ام، حرف میزنم ، فکرمی کنم، و رؤیاهایم و آرزوهایم را با آن در ذهنم شکل می دهم، به خودم این حق را دادم تا چند سطر بنویسم. و مسئله مهمتر اینست که قصد مجادله و نفی کردن نظر شما و کس دیگری نبوده چرا که بنده به قطعیت اعتقاد ندارم. و وجود یکی دلیل بر نفی دیگری نیست. شما، و دوستان دیگر نظراتی دادید بطور قطعی نمی توان گفت که کدام درست و کدام نا درست است. بگذاریم نظرات متفاوت داشته باشیم. سیاه و سفید فکر نکنیم و تفاوت ها را درکنارهم بپذیریم. تفاوت با تخاصم فرق می کند. این برخورد ها تفاوت ها را به تخاصم تبدیل و موجب خفه کردن نظرمتفاوت می گردد. بگذارید که خوانندگانتان درآزادی و امنیت کامل آثارتان را نقد کنند. و اما اگر ازنوشته من چیزی دستگیرتان نشده بطور خلاصه تکرار ش می کنم.
” زبان هر آن چیزیست که بدون وجود مترجم نتوان آنراو یا بخشی از آنرا فهمید”.
وگویش ها شاخه‌هایی از یک زبان واحد هستند، مثلن گویش های: فارسی، تاتی، کردی، بلوچی، مازندرانی، گیلکی و …
خوب آیا اگر یک لر و یا لک حرف بزند یک فارس یا یک کرد برای فهم آن یا قسمتی از آن نیاز به مترجم دارد؟ اما اگر یک ترک برای یک عرب یا انگلیسی حرف بزند بدون مترجم درک و فهم آن ممکن نیست.
ترکی، عربی، انگلیسی، چینی ، وکردی… زبانند وهر زبان دارای گویش ها و لهجه های متفاوت است. بطور مثال کردی گویش ها ی سورانی، بهدینانی، و کرمانجی. و لهجه های کرمانشاهی، ایلامی ، کرمانشاهی ولکی، هرسینی و… را دارد.
یک لک می تواند بدون مترجم با یک کرمانج درکشور ترکیه بدون نیاز به مترجم ارتباط مستقم گرفته و صحبت کند. با این وجود چطور می شود لکی را زبان دانست درحالیکه هنوز اعتقاد بر اینست که فارسی و کردی هم گویش هایی از زبان مادرایرانی – هندی کهن ماست.
شما مسلما میدانید که لهجه های مختلفی مثل لری، اصفهانی، گیلی ویزدی، مشهدی و… دارد. همه میدانیم که درعهد باستان ما زبانهایی کهنی مثل اوستایی( ابستایی، پهلوی و… داشته ایم اگر چه دستور زبانی برای آن نداشتیم و مجبورا دستور زبانمان را ازهندی ها گرفته ایم.
به مرور زمان ازهمان زبان کهن نخستین گویش هایی مثل فارسی و کردی و .. برخاسته است.
گفته اید که هرآنچه خوانده ام را به گویش تبدیل کرده ام. خواندن که چیز بدی نیست من هم بطور متقابل به شما توصیه می کنم که شما هم سعی کنید بیشتر بخوانید و درانتشار افکارتان عجله نکنید. این که هرحرفی من می زنم درست است روشی سرکوبگرانه و مخرب است که به ان روش اموخته اید. قطعیت را کنار بگذارید وهمیشه جای یک احتمال را هم خالی بگذارید که ممکن است نظرات دیگری هم باشد و به انها اجازه حضوربدهید.
ازطرف دیگر اگرهم نیاز بود که بنده بطور جامع به موضوع بپردازم قطعا بعنوان کامت آنهم زیر نوشته شما ارئه اش نمی دادم. این که را همانطور که گفتم به صاحب نظرانش واگذار کرده ایم. در پایان برای شما همشهری عزیزم آرزوی دیدی بازتر و موفقیت در کار ادبیتان دارم.

دوست من سلام . معلوم است رنجیده اید . اما کسانی را که با انتقاد سازنده ی خود شما را می رنجانند دوست خود بدانید . به هر حال از شما ممنون وسپاسگزارم و پاسختان نشان می دهد که با وجود رنجش برای منتقدان خود احترام قائلید . اما خوب است بدانید که اثبات گرایی مورد نظر شما دهها سال است در معتبر ترین مراکز فکری و دانشگاهی جهان به چالش کشیده شده و اتفاقاً بر خلاف نظر شما سخنی علمی فرض می شود که ابطال پذیر باشد . ماده ی علمی اگر قائل به اثباتی بودن خود باشد ، آنگاه از طریق مسدود کردن هر تحقیق دیگری ، فرض اثباتی بودن خود را نیز به محاق می کشد . همین که شما می گویید دلیل بیاورید و اثبات کنید ، تلویحاً به این معناست که سخنی را علمی می دانید که قابل ابطال باشد . یعنی بالقوه قابلیت ابطال پذیری داشته باشد . معنای دیگر این حرف این است که ماده ی علمی وحی مُنزل نیست و تا آنجا قابل اثبات است که ابطال نشود .
در ضمن بنا به تعریف و به طور کلی ، هر نظام نشانه شناختی برقرار کننده ی ارتباطی را می توان یک زبان نامید . امروزه به وفور از زبان نشانه های راهنمایی و رانندگی ، زبان نماد ها ، زبان ناشنوایان ، و حتی زبان اشاره ، جنسیت ، مُد و … حرف زده می شود . اگر مبنای زبان تلقی کردن یک گویش برخورداری آن از ویژگی های زبان های التصاقی و تصریفی باشد ، در این صورت زبان زرگری هم یک زبان است . من برای این لکی را زبان نمی دانم که نمی توانم به این زبان بخوانم ، بنویسم و جز با یک گویشور لک با کس دیگری به این گویش صحبت کنم . نمی توانم اشعار لورکا یا رمان ” در جستجوی زمان از دست رفته ” ( پروست ) را به آن ترجمه کنم . اینها مثال است ولی گویش لکی به من این امکان را نمی دهد که در جامعه ی امروز بلند بلند با آن حرف بزنم . شما می گویید زبان است ؟ بسم الله دستور ، نحو ، نوشتار و الگوهای ساختمانی ( لانگ ) آن را بنویسید تا من هم بتوانم همانطور که به آن فکر می کنم ، با آن بنویسم و بخوانم . وقتی که همه ی این کارها را کردید سمعاً و طاعتا من هم مرید شما خواهم شد و با صدای بلند خواهیم گفت لکی یک زبان است . بنا بر این تمام حرف من در این بحث ها این بود که لکی گویش است زیرا فعلاً هیچکدام از ابزار های یک زبان زنده را ندارد . این چه زبانی است که امروز در گفتار های روشنفکران لک ما چنان به فارسی ، انگلیسی ، عربی و فرانسه آمیخته است که تقریباً جز افعالش دیگر هیچ اثری از لکی در آن نمی توان یافت ؟
اگر فرض را بر اثبات گرایی بگذاریم من از شما می پرسم که چه ابزار و ترازوی سنجشی در اختیار دارید که مواد علمی حوزه ی زبانشناسی را ( که ماهیت مادی ندارند ) مورد سنجش قرار دهید . شما خواهید گفت مثلاً لکی زبان است چون صفات زبان های تصریفی و التصاقی را دارد و چنین و چنان است . به عبارت دیگر شما بنا بر آموخته ها و خوانش هایتان یک سری پیش فرض دارید که بر اساس آن پیش فرض ها کار خود را پیش می برید . تا ثابت کنید لکی یک زبان است . آیا همین کار شما نشان نمی دهد یک زبان نیست ؟ اگر هست دیگر چه دلیلی دارد که شما در پی اثبات آن باشید ؟ این بحث دامنه ی وسیعی دارد و عجالتاً در قالب یک کامنت بیش از این نمی توان گفت .
اما دوستانه به شما توصیه می کنم هیچگاه دیگران را با چشم حقارت نگاه نکنید . همین آقای هژبر میر تیموری که شما تلویحاً حرف های او را فاقد روش و تجزیه تحلیل دانسته اید ، شاعر ، نویسنده ، مترجم و یکی از معروفترین هنرمندان تجسمی ماست . اگر چه خودش به خاطر استعلای اخلاقی ، بارها نظر خود را تلویحاً نظر یک خواننده ی معمولی و غیر کارشناسانه می داند و خودش چیزی در این زمینه نمی گوید ، اما من خود را مسئول می دانم آن را بگویم . موفق باشید .

دوست عزیز آقای دهنوی بنده و آقای آزادبخت قصد جدال نداریم. صرفا بعنوان خوانندگانی که خود با این گویش سخن آغاز کرده ایم و هنوز هم سخن میرانیم، بر خود دیدم تا نظر خودمان را نه به قصد نفی نظر صاحب نوشته که در کنار نظر ایشان قرار دهیم. و هرگز قصد کشتن نظر ایشان را نداریم. اما فرقی که بین ما و نویسنده است ما به حیات و حضور عقاید ایشان احترام می گذاریم اما ایشان عقاید ما را می کشد، نفی می کند و حضور آنها را تحمل نمی کند. مسئله اینست. هنوز حقیقت روشن نیست و شاید قضیه همان لیوان نیمه خالی باشد. که یکی می گوید پر است و دیگری می گوید خالی. دراین شکی نیست که همه ما برای حرفمان دلائلی داریم که به آن معتقدیم. و آنچه مسلم است هیچکدام از نظرات دو طرف قاطعیت ندارد. با توجه به این امر نباید اینگونه اندیشید که فقظ یکی باید بماند.
تا زمانی که دلائل و شواهدعلمی وعینی برای اثبات مسئله حاصل نشده، باید همه ی ما در حد نظریه به خود اجازه ابرازعقیده بدهیم. هنوز زبان بودن و یا نبودن لکی به اثبات نرسیده، بلکه ما با این گونه گفتمانها برآنیم تا بدان سو حرکت کنیم. امرمسلم اینست که قطعیت بخشیدن به هرکدام از نظرات مردود و نتیجه مطلوب نخواهد داشت. ازطرف دیگربحث بر اینست، درشرایطی که حل این مسئله هنوز با توجه به مسائل دیگراجتماعی، فرهنگی و تاریخی ما دراین برهه از زمان، اولویت ندارد و از آنجا که هنوزمردمی که به گویش تکلم می کنند مصائب حادتری برای حل و درمان دارند، که شدیداً نیازمند توجه مسئولانه اهل قلم است، پختن ناشیانه و خام این آش منجربه مسمومیت ذهن واحساسات کهنه و مخرب بخش عظیمی از آنها خواهد شد و آنان را از دقت و تمرکز برامور مهمتر باز می دارد. همانطور که آقای آزادبخت هم اشاره کرده اند من هم بعنوان فردی ازهمین مردم گویشور لک آرزو می کنم تا صاحب نظران واساتید و کارشناسان مربوطه ( زبانشناسان) روزی پاسخی منطقی وعلمی به این پرسش بدهند. و روزی برسد تا مطمئن شوم که اگر به لکی نوشتم خوانندگانم یتوانند لکی بخوانند و برایم بنویسند. جالب اینجاست که نویسنده آوا شناسی باصطلاح زبانی را با زبان دیگر نوشته. مسئله اینست. به قول معروف اول خانه را بساز بعد عروس بیاور. یا یارو نان نداشت بخورد می رفت پیاز بخرد.

دوست عزیزآقای دهنوی اگربه سؤالتان پاسخی نمی دادم دورازادب بود. اگرچه نمی خواستم حول این موضوع دیگر چیزی بگویم منتهی شاید می بایست بحثی را که به جرم گفتن عقیده ام بیان کرده ام به پایان ببرم.
قبل ازهرچیزباید بگویم همانطورکه قبلن هم گفته ام حقیرنه کارشناس این مقوله هستم و نه دراین عرصه بطوراخص ممارست و پژهش علمی نموده ام. اما ازآنجا که به نوع دیگری درعرصه سخن تنفس می کنم، بالطبع درتماس با این موضوع (مقوله زبان) قرارگرفته ام. که گاه به ضرورت کارم روی آن تعمق نسبی کرده وگاه درحد یک گفتگوبا کاردانی قناعت کرده ام. اما آن چیزکه بیشترمرا به خود مشغول کرده، نه زبان تکلم، که زبان انسان بودن وانسان ماندن به دورازمرزها و کشمکش های قومی و زمینی است، زبانی که برای کشف و فریاد دردها و بیان آرزوهای انسان بطوراعم وهرآنچه که در ارتباط با اوست می باشد. زبانی که بنده درپی شناخت و بکارگیری آنم، زبان احساسات پاک بشریست. زبان جوشش وخلق کلمات و واژه گان درون است که به زبان نمی آیند و یافرصت جاری شدن نمی یابند. زبان من زبان نزدیک کردن است نه دورکردن. زبان من در جفرافیای حس تکلم می شود و زمین و درخت و کبوترهمدیگررا می فهمند بی مشق و کلام و هر قراردادی.
اما اینکه امروزمی بایست به شما دراین مورد اخص نظرم را بگویم، جزآنکه به همان چیزهایی که همه ما کم و بیش خوانده ویا تاکنون دردستری داریم، با تلفیقی ازمحتصربرداشت و تجربه شخصی مان چه می توانیم بعنوان یک فردعادی بگوئیم؟ درصورتی که اظهارنظرعلمی نه کارما، که همانطورقبلن هم گفتم، کارکاردان آنست که عمری را بطورتخصصی دراین امرتحقیق و پژوهش کرده وازتمام منابع علمی دنیا بهره گرفته است. چراکه درکتابخانه ها وگنجینه های علمی وادبی دنیا به خصوص اروپا، علاوه برکتب منتشره و مترجمه ی متکثر به زبانهای مختلف روزدنیا، نمونه های کهن، خطی ومنحصربه فردی وجود دارند که بطورمنفرد وخاص نگهداری ودردسترس همگانقرار نمی گیرند. و مراجعه به آنها به جهت استخراج حقایق تاریخی وعلمی دربضاعت وامکان هرکسی مثل این کوچک نیست. و بدون استفاده ازآنهاهم هرگزنمی توان نظریه ای علمی از پدیده ی مورد نظربدست داد. بطورمثال یکی ازاستاتید دانشگاهی ترکیه ( کرمانج ) بنام دکترسمیع إفه که اتفاقن کرد هم می باشد. ده سال تمام روی موضوع وجوه تمایززبان و گویش های کردی وفارسی و گویشها و لهجه های مرتبط با آنها کارکرده و تمام کتابخانه های معتبر دنیا را زیر و رو کرده و ماحصل تمام آن ده سال، کتابی دردست انتشارش است که به سیصد صفحه هم نمی رسد. می گوید تازه اول راه است. که البته بنده ایشان راهم درایران به مراکز واشخاصی معرفی و ایشان بارها جهت تکمیل تحقیقاتش به نقاط مختلف ایران ازغرب تاشرق وازشمال تا جنوب سفرهای مشقت زایی متحمل شدند. وقتی که بازدیدش را از لرستان خاتمه داد، لری و لکی را گویش میدانست نه زبان. درنشستهایی که باهم داشتم ازمن خواست تا با اوفقط لکی صبجت کنم. بدون کوچکترین مشکل تمام حرف های مرا می فهمید. و اصلن قبول نداشت که لکی یک زبان است، بلکه با تاکید، تآئید می کرد که گویشی ازکردی است و…البته ایشان معتقد بودن که اگراصراری دارید که زبان بشود، لکی استعداد آنرا دارد، چرا که واژه ها و نوع تلفظ هایی زبانی درآن دیده می شود که درهیچ زبان و گویشی دیده نمی شوند. مثل: ووژم، گرج (سالم)، ِمله (بلندی کوه و تپه ها) تویشک ( بز) و …غیره. اما وجود چندین کلمه دلیل برزبان بودن یک نوع تکلم نمی شود. برای آنکه یک زبان بتواندزبان بشود و نیازهای گفتاری، نوشتاری وخوانشی و … ارتباطی اش را فراهم کند، می بایست واژه ی کافی و دستور زبانی استاندارد داشته باشد. که ما درشرایط کنونی نه واژه ی کافی و مستقل داریم و نه دستور زبانی مستقل که با زبان فارسی، کردی وعربی متفاوت باشد. هنوز برما مشخص نیست که آیا لکی روزی زبانی کهن و اولیه بوده که بدست زبانهاتی غالب ( زبان قدرت یا حکومتها) به عمد یاغیر به دور و فراموشی محکوم شده ویا نوعی گویش است که به علت همجواری با دو زبان فارسی و کردی در دو طرف آن به مرور و برحسب نیازشکل گرفته.
همانطورکه همه به گواه تاریخ میدانیم، زبانهای بوی وملی و کهن ما درطول تاریخ توسط زبانهای غالب دستخوش تغییراتی شده. ازسوی رومیان، اعراب، مغولهای ترک و …به نوعی. پس ازتسلط برایران زمین، اولین چیزی که موردهجوم قراردادند، فرهنگ و ارکان فرهنگی ما ادبیات ودستاورد های علمی مان که جوهره ی هویتمان بود را ویران ساختند. نمونه اش آن داستان کتاب سوزان اعراب که تون حمام ها را شش ماه با کتب علمی، ادبی و دینی ما روشن نگه داشتند. امروز ما هرآنچه ازتاریخ و گذشته علمی و ادبی مان می دانیم، مرهون خفظ پاره هایست که ایرانیان راستین درسینه های خود محفوظ نگه داشتند و یاتکه سنگ نبشته هایی که درگوشه و کناراز زخم شمشیر دشمنان ما به تصادف و یا به شانس سالم و یا نیمه سالم ماند. شاید اگراین اتفاق نمی افتاد، اکنون ما به اندازه ی کافی مستندات عینی و علمی داشتیم تا پاسخی برای این همه سؤالهای مان بیابیم. و شاید هم دیگرسؤالی از این نوع نداشتیم.
بهرحال باید دید که با این وجود چه باید کرد. که به اعتقاد من بهتر است ابتدانگاهی گذار به اصل معنای زبان و سپس به شناخت دو زبان فارسی و کردی که اعتقاد براین است که گویش لری و لکی ما ازیکی ازاین دو زبان و یا هردو برخاسته بپردازیم.
دررابطه با زبان درطول قرن های اخیربخصوص دوقرن اخیر تحقیقات مهمی انجام گرفته و محققان امرتوانسته اند از همان مقداری که ازتاریخ ما بجای مانده، نظریه هایی استخراج کنندکه آوردن همه آنها نه کارمن و نه دراین کامت عاقلانه می باشد. امابه چند نمونه ازآنها درحد این کامنت بسنده می کنم. چراکه اظهارنظرتحت نظرعلمی آنهم توسط این ناچیزبی حرمتی و نادیده گرفتن زحمات و ارج اساتید وخبرگان امراست. پس بعنوان یک فردعادی چکیده ای ازهرآنچه درگوشه و کنارخوانده و به آن فعلن باور نموده ام در زیر میآورم.
خوب حالا می خواهیم بطور گذارعبوری برتعریف زبان و گویش و لهجه داشته باشیم.
زبان چیست؟
تعریف زبان: بحث روی زبان قدمت طولانی دارد. هنوزهم زبان شناسان به تعریفی جامع برای زبان دست نیافته‏اند. دریک تعریف می‏خوانیم که؛ زبان مجموعه‌ای از نشانه‌های قراردادی‌است که درامتداد یک بُعد زمان برای انتقال پیام استفاده می‌شود. ودرتعریف دیگر می‏خوانیم که: زبان وسیله‏ی بیان تفکراست وغالباً برای انتقال فکرکسی به دیگری به کار می‏رود. این انتقال ممکن است به وسیله‏ی گفتن، نوشتن، اشاره و یا لمس انجام شود. و یا: زبان هرآن چیزیست که بدون وجود مترجم نتوان آنرا ویا بخشی ازآنرا فهمید مثل زبان انگلیسی، ترکی، چینی، عربی و کردی و الاآخر… وگویش ها شاخه‌هایی ازیک زبان واحد هستند، مثلن گویش های لری، بلوچی، گیلکی و … و لهجه ها مثل : اصفهانی، یزدی، لری، و غیره…
زبان را به چهار نوع تقسیم کرده اند:
۱. زبان گفتاری: زبان گفتاری همان نشانه‏های صوتی است که برای افهام مطلبی برای کسی از دهن خارج می‏گردد.
۳. زبان نوشتاری: زبان نوشتاری آن نشانه‏های خطی است که معمولن به قصد بیان مطلب برای کسی که حاضر نیست استفاده می‏شود. در کتاب‏ها، سایت‏ها، نامه‏های اداری، بیانیه‏ها، مقاله، گزارش و… از زبان نوشتار استفاده می‏شود.
۳ – زبان اشاره‏ای: زبان اشاره‏ای زبانی است که به وسیله‏ی نشانه‏های اشاری افهام وتفهیم می‏گردد. مثل کسانی که گنگ‏اند یامانند اشاره‏های ترافیکی و…
۴. زبان تصویری: زبان تصویری به زبانی گفته می‏شود که توسط نشانه‏های تصویری مطلبی تفهیم می‏گردد. مثل عکس، نقاشی، فلم، و…
زبان های جهان را به سه دسته کلی تقسیم کرده‏اند:
۱- یک هجایی: زبان یک یا تک هجایی به آن زبانی گفته می‏شود که ساخت آن از یک هجای تغییرناپذیرتشکیل شده باشد. هیچ‏گونه تغییری را درخود نمی‏پذیرد مثل زبان‏های چینی، تبتی و سیامی.
۲: پیوندی: زبان پیوندی یا اتصاقی زبانی است که واژه‏ها درآن از یک یا چند هجای تغییر ناپذیر تشکیل شده ولی پسوند و یا پیشوند را درساختارخود می‏پذیرد. مانند زبان های فنلاندی، ترکی، مغولی، تاتاری، جاپانی و کریایی.
۳- صرفی: زبان صرفی چنانچه ازنامش پیداست عبارت است از زبانی که واژه‏ها درآن ازیک یا چندهجا تشکیل شده وهرگونه تغییررا درساختار و مبدأخود می‏پذیرد و به انحای مختلف معنا دار می شود. زبان‏های هندی، ایرانی، یونانی، لاتین، ژرمنی، اسلاوی، ارمنی و سامی ازاین نوع زبان‏اند.
انواع زبان‏های صرفی:
الف. هندی و اروپایی: خود برشش دسته جدا گانه تقسیم می‏شود:
۱. هندی: زبان‏های سانسکریت، و دا جزاین دسته می‏باشند.
۲. ایرانی: زبان‏های پارسی باستان، اوستایی، پهلوی(زبان ساسانیان)، پارتی(زبان اشکانیان)، دری، سغدی، خوارزمی، سکایی… ازمهم‏ترین این دسته از زبان‏های هندی واروپایی به شمارمی‏روند. پارسی باستان، سانسکریت و اوستا را ازیک ریشه خوانده‏اند.
۳. یونانی.
۴. لاتینی: زبان لاتینی زبان رومیان قدیم بوده که امروزمنسوخ شده است. زبان‏های فرانسه، ایتالیایی، اسپانیایی، پرتقالی و رومانی از زبان لاتینی مشتق شده‏اند.
۵- ژرمنی: زبان های مردم آلمان، انگلیس، هلند، سوئد، نروژ درساختار زبان ژرمنی قرار دارند.
۶- اسلاوی: روسی، چکی، لهستانی… از جمله زبان‏های اسلاوی به شمار می‏روند.
ب. سامی: زبان‏های عربی، عبری، آشوری، فینقی، کلدانی، سریانی…. جزو زبان سامی‏اند.
و اما زبان فارسی از شاخه هند و اروپایی، زیرمجموعه هند و ایرانی است. محمد علی کهزاد آن را مأخوذ از پهلوی و سغدی دانسته است. وی می‏نویسد : “مبدأ جغرافیایی ، روشن شدن موجودیت زبان پرثوی یا پهلوی خراسانی ، زبان سغدی و ظهور آثارادبی این دو زبان ازخرابه های تورفان، ثبوت قطعی نفوذ ادبی پرثوی برپهلوی ساسانی، وارتباط محکم ادبی زبان دری با پرثوی و سغدی و تشخیص لغات زیاد دری در زبان اخیرالذکر، وموجود بودن زبان دری درافغانستان معاصر و زبان پهلوی درایران و باز تأثیر زبان اسکایی خصوصاً تخاری در زبان دری همه‏گان یک سلسله دلایلی است که به اساس آن منشأ زبان دری به دو زبان پرثوی و پهلوی، خراسانی و سغدی که آن هم در بلخ و بخارا و تخارستان و سمرقند معمول بوده ارتباط پیدا می کند.(۱ )
انواع زبان فارسی:
زبان فارسی را برسه دسته تقسیم کرده‏اند:
۱- فارسی باستان: درسده‏ی ششم تا چهارم و سوم قبل ازمیلاد هخامنشیان با این زبان صحبت می‏کردند. خط فارسی باستان میخی بوده و از چپ به راست نوشته می‏شده است. این دسته از زبان فارسی به شاخه‏های مختلف زیر تقسیم می‏شده است:
الف. هندی و اروپایی: آناتولیایی، هندی و ایرانی، یونانی، ایتالیایی، ژرمنی، ارمنی، تخاری، سلتی، بالتی واسلاوی، البانیایی
ب. سکایی.
ج. زبان فارسی مادی.
د. زبان فارسی اوستایی.
۲- فارسی میانه(پهلوی): این زبان درسده‏ی سوم قبل از میلاد در دوره‏ی اشکانیان و ساسانیان، در حوزه‏‏های بلخ، هرات و سیستان رواج داشته است. خود دو شاخه‏ی جداگانه داشته است:
الف. پهلوی اشکانی(پارتی): این زبان در شرق ایران معمول بوده و خط آن از راست به چپ نوشته می‏شده است.
ب. پهلوی ساسانی.
برخی آن را به شاخه‏های شرقی( بلخی، سکایی، سغدی، خوارزمی) و شاخه‏ی غربی (پهلوی اشکانی) تقسیم کرده‏اند.
۱- فارسی دری( فارسی نو): فارسی دری با اندک تغییراتی همان فارسی میانه و قدیم است که بعد از اسلام، زمان ساسانیان، در مشرق و جنوب ایران و مداین پایتخت معمول بود. بعد از اسلام تغییراتی را درخود پذیرفت و به صورت زبان بعد ازاسلام درآمد، ازقرن سوم هجری به بعد تا حال ادامه دارد. فارسی دری درآغاز دوره‏ی اسلامی دارای پنج در صد عربی بود و دردوره‏های بعد حضور لغت‏های غربی در آن، به ۶۰ در صد رسید. پشتو، کردی، آسی، بلوچی، فارسی جزو گویش‏های آن به حساب می‏آیند.
زبان کردی:
زبان کردی اززبانهای شاخه غربی ایرانی هستند که با زبان فارسی و بلوچی خویشاوندی دارند. که گویش های آن گاه بهم نزدیک و گاه ازهم دورند مثل کرمانجی- گورانی – لری- کلهر. که هریک نیزبه چندین شعبه دیگر منشعب شده اند.
کرمانج شمالی: جزیری،هریری، بایزدی، بوهتانی آشیته ای، ژنگاری، دیاربکری، هکاری و بادینانی خراسانی.
کرمانج جنوبی: موکری، سلیمانی، سورانی و سنندجی، گلباغی، جاف، بایایی، اردلانی( اورامانی) جوانرودی، روندی، براخویی، گروسی، رشوندی، موصلانی، هجیحی، لکی، زازائی، سورکی، مافی، باجلانی، کاکائی، زنگه یی، هورامی،گیلی، شیروانی، لولو، فعلی، کلهری، وتا حدودی لری و غیره … که با این وجود ازدجله تا خلیج فارس قلمرو زبان کردی و شاخه هایش بوده. بعضی ازمستشرقین می گویند که زبان طوایف اربعه زاگرس « آری » بوده ولی زبان «اری» تاهم اکنون نا مشخص مانده است. اگرلکی را در زمره گویش های ماد بدانیم « ادارمیس»نویسنده کتاب تبلیغات ایران می گوید که زبان مادها همان زبان اوستا یا« ابستا» بوده است.
استرابوت جغرافیدان یونانی قرن اول میلادی درسخنی که علم قوم شناسی( آتنوگرافی Ethnography)) هم آن را تائید می کند، می گوید: پارس ها و مادها زبان همدیگررا به خوبی می دانستند، پس معلوم می شود که این دوزبان بهم خیلی نزدیک بوده اند. ازطرفی اغلب تاریخ شناسان ازجمله هوارت ودارمستتربراین عقیده اند که اوستا زبان کردی مادی است زبان پارسی هم درآن دوره همان زبانی بوده که درآثار پرسپولیس نوشته شده. با اکتشافاتی که صورت گرفته کردها واژگان زیادی را ازعربی وارد زبان خود نکرده و برعکس زبان فارسی شکل افعال خودرا تاحد امکان حفظ کرده است.
ما درمورد لری ناتل خانلری معتقد است که لری گویش و ازنزدیکترین گویش ها به زبان فارسی است. ریشه زبانهای ایرانی لری- بختیاری مانند زبان فارسی به پارسی میانه ( پهلوی ساسانی) و ازطریق پارسی میانه به پارسی باستان( زبان هخامنشیان) بر میگردد. ویژگی های گویش لری نشان میدهد چیرگی زبانهای ایرانی در منطقه کنونی لرستان در تاریخ باستان از سوی ناحیه پارس صورت گرفته و نه از سوی ناحیه ماد زبان ساسانی.
پس همانطور که می بینیم هنوز نظر فطعی در مورد اینمه لری و زبان است یا گویش؟ و یا اینکه از فراسی مندرج شده است و یا کردی توافق آرایی وجود ندارد. نباید مسائل سیاسی و غیره را هم در تحیلیل ها نادیده بگیریم. و لکی هم به همین تعریف قطعیتی در زبان و یا گویش بودنش تا این لحظه موجود نمی باشد. و اگر همانطور که گفتم اگر بخواهیم از آن ( لکی ) زبانی بیافرینیم. غیر ممکن نیست. ابتدا باید به اهمیت و ضرورت آن نگریست. که آیا این کار لازم است؟ به چه هدف؟ چه کسی با کدام امکاانات مالی و پشیبانی معنوی وسیاسی می خواهیم دست بکار شویم؟ و دهها سوال دیگر که باید از قبل پاسخ داده شود. واگرهم بخواهیم که به این هدف برسیم، یعنی ازلکی یک زبان مستقل استخراج کنیم، رسیدن به این منظورکاری یکشبه نیست و سالها شایدم دهها سال بطول انجامد. پس معتقدم درصورت تمایل عمومی و به دورازدخالت وبرانگیختگی احساسات غلت ناسونالیستی و تعصبات قومی و تحقق شرایط بالابه با بازجُست و بازیافت و بازسازی واژگان کهن، فراموش شده که درگذشته درلابلای حواث تاریخی توسط زبانهای غالب به نیستی و یا به اعماق دور، لای سنگ و صخره های رانده شده کوشید و کلید یافت آنها را شناخت.
درپایان ازآقای ایتیوند بخاطرزحماتش درعرصه سخن و همه دوستانی که دراین بحث شرکت کردند سپاگزاری می کنم. و نقص های اینجانب راعفو فرمایند. و خود در اصلاح و تکمیل این گفتمان بکوشند. و نکته آخربرنظر خویش بعنوان یک گویشور لک هنوز معتقدم که لکی گویشی برخاسته ار کردی و تجت تاثیر بزان فارسی است و ضرورتی برای زبان شدنش حداقل در این برهه از زمان نیست. ما قلم بدستان مظیفه دیگری بر دوشمان است تا بر روی آنها تمرکز کنیم.

روزگارتان پر شقایق

با سلام خدمت استاد بزرگوار جناب آقای ایتیوندی

خواهشمند است شماره تماس و خودتان را به این ایمیل ارسال نمایید . با تشکر

m3681d@yahoo.com

لکی لهجه است