پیامک‌هایی که ما را نقره داغ می‌کنند

“سرویس فناوری و دانلود/میرملاس نیوز”

دنیای مدرن به‌گونه‌ای حیرت‌آوربا تبلیغات عجین شده است. در حال حاضر بسیاری از شرکت‌ها، سازمان‌ها یا افراد حقیقی برای جلب مخاطب به‌منظور فروش محصولات و گاه تبلیغ یک نوع ایدئولوژی تبلیغات گسترده‌ای را در رسانه‌ها منتشر می‌کنند. 

 در گذشته بیشتر تبلیغات از طریق تلویزیون و رادیو صورت می‌گرفت و هر ساله به آمار تعداد تبلیغات تلویزیونی  یا رادیویی افزوده می‌شد. به‌طور مثال، آمار نشان می‌دهد تبلیغات تلویزیونی در سال ۲۰۱۲، ۵ /۲ درصد نسبت به سال‌های قبل افزایش داشت. این در حالی است که در همان سال، تبلیغات اینترنتی رشد ۵/ ۱۳ درصدی را تجربه کرد و درآمدی برابر با ۱۰۰ میلیون دلار را به‌همراه آورد. از این‌رو در سال‌های اخیر به‌دلیل گسترش فناوری، دنیا با چرخش جدیدی در حوزه تبلیغات رو‌به‌رو است به‌طوری که روش‌های سنتی تبلیغات از طریق رسانه‌هایی چون رادیو، تلویزیون، روزنامه، بیلبورد‌های خیابانی و… در مقایسه با حجم تبلیغات از طریق تلفن همراه و اینترنت از رونق افتاده است. شاهد این امر هم آماری است که به‌تازگی از سوی موسسه معتبر پژوهشی بی‌آی‌اینتلیجنس منتشر شد و حاکی از رشد سالانه ۵/ ۱۹ درصدی درآمد ناشی از ویدیو‌های تبلیغاتی تا سال ۲۰۱۶ است. این رشد درآمدی اما در مورد تبلیغات تلویزیونی منفی است. به عبارت دیگر، تا سال ۲۰۱۶ درآمد ناشی از تبلیغات تلویزیونی برای آگهی‌دهندگان هر سال ۸ /۲ درصد کاهش خواهد یافت. این کاهش درمورد تبلیغات در روزنامه‌ها ۹ /۱۳ درصد و درمورد رادیو ۸ /۱۶ درصد است که نشان می‌دهد.

استفاده از این دو رسانه سنتی برای تبلیغات دیگر کارآیی چندانی ندارد. در این میان اما تنها یک پلاتفورم برای تبلیغات کارآیی بیشتری در مقایسه با ویدیو‌های آنلاین دارد و آن تلفن همراه است. طبق یافته‌های این موسسه، درآمد ناشی از تبلیغات تلفن همراه هر سال ۲/ ۱۲۰ درصد رشد خواهد کرد. آمار منتشرشده از سال ۲۰۱۳ نیز نشان می‌دهد درآمد حاصل از تبلیغات تلفن همراه برای بزرگ‌ترین شرکت‌های اجتماعی چون فیس‌بوک، ۲۶۵ میلیون دلار بوده است. با وجود فراگیری تبلیغات از طریق تلفن همراه، به اعتقاد بسیاری از کارشناسان حوزه ارتباطات، شکل‌های جدید تبلیغات و مجاری انتشار آنان که به‌واسطه پیشرفت فناوری‌های ارتباطی به وجود آمده است، بر خلاف شیوه سنتی تبلیغات حق انتخاب آزادانه را از مخاطبان سلب کرده است به‌طوری که مردم به‌طور خواسته یا ناخواسته در چنبره تبلیغات قرار دارند. این مساله موجب شد تا بسیاری شکل جدید تبلیغات را که از طریق تلفن همراه منتقل می‌شود، تبلیغات اجباری بنامند که مخاطب را به‌طور ناخواسته با خود درگیر می‌کند.

   برنده اصلی تبلیغات پیامکی چه کسی است؟ 

تبلیغات پیامکی در ایران نیز در سال‌های اخیر بسیار رایج شده است. ارسال پیامک‌های انبوه که اغلب محتوایی تبلیغاتی و درموارد اندک اطلاع‌رسانی دارند تا ابتدای سال ۹۲ از طریق سامانه‌های مختلف و تنها با استفاده از اینترنت و خط مجازی ارسال می‌شد. اپراتور‌های تلفن همراه نیز بدون توجه به نظر منفی برخی از مشترکان بابت سرویس ارزش‌افزوده وجه دریافت می‌کردند. به همین منظور اپراتور‌های تلفن همراه با چندین شرکت فعال در تولید محتوا و ارزش‌افزوده قرارداد منعقد کرده و شرکت‌های مذکور رقمی از هر پیامک بابت سود از همراه اول دریافت می‌کنند. ارسال اخبار، فال حافظ، شعر، اخبار سلامتی و… از جمله محتوا‌های ارزش افزوده هستند که همراه اول با همکاری شرکت‌های ارزش‌افزوده به مشترکان خود عرضه می‌کند. اپراتور‌های تلفن همراه برای اینکه بتواند مشتری خوبی از این راه جذب کند، هرازچندگاهی پیامک‌هایی حاوی این عنوان که «برای دریافت اخبار سلامتی یک پیامک به شماره. . . ارسال کنید» ارسال می‌کنند و بدون قید مبلغ دریافتی از هر پیامک مشترک را برای دریافت این گونه پیامک‌ها ترغیب می‌کنند.

 اعتراض به تبلیغات

افزایش انتقادات و شکایت از ارسال تبلیغات تلفن همراه موجب شد تا در سال ۹۱، سازمان مخابرات راه‌هایی را برای قطع ارسال پیامک‌های انبوه معرفی کند. دبیرکل روابط عمومی شرکت مخابرات ایران نیز در همین رابطه از عملیاتی شدن سامانه متمرکز ارسال پیامک‌های انبوه و تبلیغاتی خبر داد و گفت: از این پس تمامی پیامک‌های تبلیغاتی از مسیر مستقیم شبکه مخابرات کشور ارسال می‌شود تا نارضایتی مشترکان از دریافت پیامک‌های ناخواسته تبلیغاتی رفع شود. 

داود زارعیان با تاکید براینکه بخش عمده‌ای از درآمد مخابرات را پیام کوتاه تشکیل می‌دهد و در هر ثانیه به‌طور متوسط ۱۸۰ هزار پیامک از طریق این سیستم متمرکز ارسال می‌شود درباره دلایل راه‌اندازی این سامانه متمرکز عنوان کرد: به‌دلیل آنکه برخی مشترکان از پیامک‌های تبلیغاتی دریافتی خود ناراضی بودند راهی به غیر از تمرکز ارسال پیامک‌ها وجود ندارد تا بتوانیم پیامک‌ها را در این زمینه فیلتر کرده و نظر سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی را در زمینه اعتراض مشترکان به پیامک‌های تبلیغاتی جلب کنیم. اقدامی که در عمل به‌دلیل کم‌توجهی مسئولان مخابرات مبنی بر ارسال دوباره پیامک‌های تبلیغاتی به مشترکانی که تقاضای لغو دریافت پیامک‌های تبلیغاتی کرده بودند، به نتیجه نرسید و شکایت دوباره مشترکین را به همراه داشت. بنا بر آخرین آمارهای موجود، تا پایان شهریورماه سال گذشته در کشور ۱۱۸میلیون و ۹۰۲ هزار و ۱۱۶ سیم‌کارت واگذار شده که از این میان تنها ۶۰ میلیون و ۷۴۶ هزار و ۷۷۴ سیم‌کارت فعال بوده‌اند. ارسال ۱۸۰ هزار پیامک در هر ثانیه برای مشترکین ۶۰ میلیونی تلفن همراه با احتساب دریافت تعرفه بین ۸۷ تا ۱۱۵ ریالی به ازای هر پیامک از شرکت‌ها یا سازمان‌های سفارش‌دهنده و دریافت ۲۲ ریال از مشترکین دریافت کننده پیامک‌ها، رقم بسیار بالایی را برای اپراتور‌ها و مخابرات به همراه دارد.

   تدوین نظام‌نامه جامع تبلیغاتی 

یک کارشناس ارتباطات ضمن اشاره به تضییع حقوق مخاطبان و مشترکان تلفن همراه به‌واسطه دریافت پیامک‌های تبلیغاتی اجباری می‌گوید: متاسفانه در زمینه تبلیغات از هر طریق و مجرایی که باشد از فقدان نظام‌نامه جامع تبلیغاتی که حقوق مخاطب در آن تعریف شده باشد، رنج می‌بریم. در این شرایط است که بسیاری از مردم با حجم عظیمی از آگهی‌های کور مواجه می‌شوند که مخاطب آن نیستند و تبلیغات تنها به آنان تحمیل می‌شود. ابراهیم رسولی در ادامه بیان می‌کند: به عقیده من، درحال حاضر نیاز به یک سیستم غربالگر داریم تا بتواند پیامک‌های تبلیغاتی را با توجه به حقوق مخاطبان ارسال کند. مساله‌ای که در حال حاضر اصلاً مورد توجه قرار نمی‌گیرد ضمن اینکه، امکانی که مخابرات برای درخواست لغو پیامک‌های تبلیغاتی تعریف کرده است، متاسفانه شامل پیامک‌های اطلاع‌رسانی نیز می‌شود. حسن عشایری، روانشناس نیز در پاسخ به سوال آرمان مبنی بر تحمیل تبلیغات به مخاطبان اظهار می‌کند: تبلیغاتی که از طریق تلفن همراه در تمامی ساعات شبانه‌روز ارسال می‌شود در بسیاری از موارد معنی تجاوز به حریم شخصی مخاطبان را دارد. او می‌افزاید: علاوه بر این مورد، ایجاد نیازهای کاذب در برخی از مخاطبان و تقویت فرهنگ مصرف از دیگر آسیب‌های روانی و اجتماعی این موضوع است. 

به همین دلیل ضروری است تا نظارت دقیقی روی تبلیغات این چنینی صورت گیرد تا از شکل‌گیری فرهنگ جدید مصرف گرای جلوگیری شود. عشایری با بیان اینکه در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا، سیستم‌هایی برای جلوگیری از نمایش تبلیغات میان برنامه‌های تلویزیونی وجود دارد، تصریح می‌کند: تا به حال هیچ سیستمی برای کنترل تبلیغات تلفن همراه از سوی مشترکان و مصرف‌کنندگان، ایجاد نشده است. تحت این شرایط، مسئولان دولتی موظف هستند تا نظارت‌هایی را بر محتوای تبلیغات و توجه به حقوق مخاطبان اعمال کنند که متاسفانه تا به حال در کشور ما هیچ اقدامی در این مورد صورت نگرفته است.