- پایگاه خبری، تحلیلی میرملاس - https://www.mirmalas.com -

راهکارهای مدیریت کم آبی در بخش کشاورزی کوهدشت

55

 

احسان صلاحی/ میرملاس نیوز : 

با افزایش روزافزون جمعیت و نیازهای فراوان آن از جمله غذا، کشاورزی به روش های ابتدایی و سنتی با بازدهی کم، دیگر جوابگوی این نیازها نبود. در طی سال های گذشته با قطع درختان جنگلی و از بین بردن مراتع، سطح زیرکشت افزایش یافت و با استفاده از تکنولوژی های صنعتی و روش های نوین کشاورزی تا حدودی توانسته بر این نیازها غلبه کند.کشاورزی امروزه به دو‌بخش کشاورزی پایدار و کشاورزی تجاری تقسیم شده است.

کشاورزی پایدار به معنای استفاده از علوم بیولوژی، بالاترین میزان و مناسب ترین روش تولید در کشاورزی است. در حالی که در کشاورزی تجاری برای نیل به اهداف تولید کوتاه مدت از نهاده های کشاورزی به طور بی رویه استفاده می شود. این نهاده ها شامل کود، سم، زمین، آب و… است که استفاده های بی رویه از هر کدام ناهنجاری هایی را به دنبال دارد. در کشاورزی تجاری با استفاده بی رویه و نامتعادل از کودها ، سموم، سفره ای آب زیر زمینی رودخانه ها که تخریب خاک و از بین رفتن موجودات خاکزی را در پی دارد، توان تولید و حاصلخیزی خاک کاهش میابد و نتیجه این روش کشاورزی، پایین آمدن کیفیت محصولات است.در بحث تولیدات کشاورزی یکی از مهمترین مشکلات تامین آب مورد نیاز برای واحدهای کشت و تولید است.

۱۵ درصد از زمینهای کشاورزی دنیا تحت آبیاری قرار دارند و ۸۵ درصد بقیه به صورت دیم و بدون آبیاری مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما نیمی از تولیدات کشاورزی و غذای مردم جهان از همین زمینهای آبی حاصل می‌شود. که این خود نشان دهنده اهمیت و نقش آبیاری در بخش کشاورزی است.به دلیل قرارگیری کشور ما ایران در مناطق خشک و نیمه خشک جهان و محدود بودن منابع آب و بالا بودن میزان تبخیر لذا مسئله بحران آب یکی از عمده ترین مسائل در کشور و بخش کشاورزی ، محسوب می شود و با توجه به اینکه بیش از ۸۸/۸۸% از آب مصرفی کشور در زمینه ی کشاورزی مصرف می شود که از این مقدار۶۵ درصد آن به شیوه های غلط آبیاری هدر می رود و حتی بخشی از آن کودها و سموم محلول را شسته و ضمن انتقال آنها به عمق باعث آلودگی مقادیر ناچیزآب های زیرزمینی می شود .

بر اساس یافته های محققین، استان لرستان و شهرستان کوهدشت دارای سابقه ۶ هزار ساله در زمینه کشاورزی است. ولی سال های گذشته در سایه کم لطفی مسئولین و نا آگاهی مردم کشاورز، این زمین های حاصلخیز در حال فرسایش و از بین رفتن است و سطح آب زیر زمینی در استفاده بی رویه و بدون پشتوانه علمی در کشت های متوالی کاهش یافته است. اما با تدابیری ارزشمند و علمی میتوان از طبعات و عواقب این بحران تا حدی کاست. لذا استفاده از مدیریت صحیح آبیاری در کشاورزی می تواند یکی از مهمترین و اساسی ترین راهکارهای مقابله با بحران آب محسوب شود.  

در باغات و زمین های آبی استان لرستان و شهرستان کوهدشت آبیاری هنوز به شیوه غرقابی انجام می گیرد و تا بهینه شدن شیوه آبیاری راه درازی باقی است. در شیوه غرقابی کشاورز با ایجاد کرت‌هایی در زمین و باغ، آب را به تنه درخت یا بوته می‌رساند. آبیاری به شیوه غرقابی بازده بسیار کمی دارد و در واقع بیشتر آب را هدر می‌دهد. وقتی آب از میان کرت‌ها به درخت یا گیاه می‌رسد، به زمین فرو می‌رود و هدر می‌شود. آبیاری به شیوه غرقابی با هدر‌رفت ۷۰ درصدی آب همراه است و گذشته از این ها تجمع آب در اطرف طوقه درخت یا گیاه احتمال پوسیدگی و انواع بیماری ها از جمله فیتوفترا را افزایش می دهد.که در مراحل بعدی مستلزم کاربرد سموم شیمیایی و صرف هزینه های اقتصادی و آلودگی های زیست محیطی است.در مورد کشت های دیم هم معمولا این کشت در مناطقی میانگین بارندگی آن ها بالای۵۰۰ میلی لیتر باشد دارای صرفه اقصادی می باشد در حالیکه بر اساس آمار منتشر شده میانگین بارش در سال زراعی کنونی در کوهدشت ۴۴۹ میلی لیتر بوده(سالی پر باران بوده)  که کم و ریسک پذیر  است.بنابراین نیازمند اصلاح روش های کشت و حتی انتخاب نوع محصول مورد کشت است.انتخاب راهکار های جدید نیز تا حدودی از این نگرانی ها می تواند بکاهد:

تغییر در روش های آبیاری در باغات و زمین های کشاورزی آبی:

مهندسان کشاورزی، از میانه قرن بیستم شیوه‌های دیگری را ابداع کرده‌اند که با استفاده از آنها می‌توان بازده آبیاری را بسیار بیشتر کرد، شیوه جدید آبیاری به آبیاری تحت فشار معروف شده است. دو نوع آبیاری تحت فشار از سایر روش‌ها متداول‌ تر است که آبیاری قطره‌ای و آبیاری بارانی نام دارد. از مزایای این روش می توان به راندمان ۷۵درصدی آن درمقایسه با روش سنتی آبیاری(راندمان ۳۰درصدی)، عدم تشکیل رواناب سطحی، تنظیم میزان آب مورد نیاز برای انواع کشت ها در فصول مختلف زراعی…اشاره کرد.

استفاده از کشت های گلخانه ای وکشت های هیدروپونیک (کشت بدون خاک):

استفاده از این روش های کشت مزایای زیادی ازجمله افزایش عملکر در واحد سطح تا حدود ۱۷برابر،کاهش مصرف آب تا حدود ۱۲-۱۰ برابر، کاهش استفاده از سموم برای کنترل آفات و بیماری ها بدلیل در کنترل بودن شرایط کلیمای محصول مورد کشت و اشتغال زایی وسیع برای فارغ التحصیلان کشاورزی است که باعث برداشتن باری سنگین از روی دوش دولت  می شود که گامی به سوی طرح های چشم انداز توسعه کشور هم می باشد.

تعریف الگو های جدید کشت برای مناطق دچار کمبود آب:

بعنوان مثال:زعفران گیاهی نیمه گرمسیری است و در نقاطی که دارای زمستانهای ملایم و تابستان گرم و خشک باشد بخوبی می روید و مقاومت آن در مقابل سرما زیاد است. بازده اقتصادی طلای سرخ هم بر کسی پوشیده نیست. کنجد یکی از قدیمی ترین گیاهان زراعی روغنی جهان است و از زمان های قدیم در ایران کشت می شود و زمانی از صادرات مهم کشور به شمار می رفت. کنجد به خشکی مقاوم بوده و کشت آن به صورت دیم نیز امکان پذیرمی باشد .که کشت خود این گیاهان علاوه بر بازده اقتصادی باعث پیشرفت و آبادنی منطقه هم می شود

تصفیه پساب ها یا فاضلاب ها برای کاربرد در بخش کشاورزی:

از اواخر قرن بیستم استفاده از پساب و فاضلاب های شهری و صنعتی، مورد توجه بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا از جمله آمریکا، انگلیس و آلمان قرار گرفته و آب بازیافتی حاصل از تصفیه این فاضلاب ها برای آبیاری سطح وسیعی از اراضی کشاورزی این کشور ها مورد استفاده قرار می گیرد. کشورهای خاورمیانه که اکثر آنها در ناحیه خشک و نیمه خشک قرار دارند مانند مراکش، اردن، عربستان، عمان، پاکستان و امارات متحده عربی هر کدام طرح هایی را برای کاربرد دوباره ی فاضلاب تصفیه شده در کشاورزی در دست اجرا دارند. در کشور ما هم طرح های در سطح کوچک آغاز شده ولی استان لرستان می تواند در شکوفایی این طرح های جدید با توجه به دشت های حاصلخیز و تشنه خود، بستری مناسب باشدکه لازمه ی آن هم زهکشی زمین ها کشاورزی برای بازده بیشتر و جلوگیری از شوری آن ها است.

اتمام پروژه های زیرساختی در بخش کشاورزی استان و ششهرستان کوهدشت

از جمله ان ها میتوان به سد معشوره اشاره کرد که علاوه بر سیراب کردن زمین های حاصلخیز دشت کوهدشت میتواند به گفته مدیر کل محترم جهاد کشاورزی استان جناب مهندس غضنفری ۹هزار فرصت شغلی جدید ایجاد کند.

در آخر باید عرض کنم میزان تولید ۳۰۹۲۰۵ تن تولید انواع محصولات کشاورزی،یعنی حدود ۷/۱۶درصد تولید استان توسط شهرستان کوهدشت، نیاز به نگاه کلان مدیران استان،جناب مهندس بازوند استاندار محترم وجناب مهندس غضنفری مدیرکل محترم جهاد کشاورزی استان دارد. چراکه در آینده ای نزدیک در صورت مرتفع نشدن مشکلات کشاورزان و عدم تغییر رویه کشت و نوع محصول، با مشکلاتی از قبیل فرسایش زمین، از بین رفتن پوشش جنگل های بلوط و افزایش مهاجرت به شهرها روبرو خواهیم گشت که طبعات آن شدید تر از خود پدیده خشکسالی و کم آبی می باشد.هرچند رویه خدمات و تلاش های مدیر کل محترم، جناب مهندس غضنفری باعث بارقه  های امید برای تحول در بخش کشاورزی استان و شهرستان کوهدشت  شده است و انتخاب ایشان بعنوان مدیر نمونه  کشوری،گواه این امر است.

 احسان صلاحی (کارشناسی ارشد گیاه پزشکی)