- پایگاه خبری، تحلیلی میرملاس - https://www.mirmalas.com -

تفکیک آب شرب و بهداشتی گرانترین گزینه کنترل مصرف

 

 

بر اساس نظر مرکزپژوهش های مجلس ایران علاوه بر کمبود و محدودیت های منابع آب سالم و قابل شرب، هدررفت و اتلاف ۲۰ تا ۳۰درصدی آب در شبکه های توزیع، ضرر و زیان ناشی از اختلاف حجم آب تولیدی و آب به فروش رفته (آب بدون درآمد)، توسعه پایدار منابع کنونی آب و کاهش هزینه های بهره برداری در تصفیه خانه ها است، اما با توجه به بالابودن هزینه های اصلاح و کاهش هدررفت شبکه های توزیع آب، خطرات ناشی از استفاده از آب غیرشرب به جای آب شرب و مسائل فرهنگی و اجتماعی استفاده از شبکه های دوگانه توزیع آب نیاز به بررسی جامع با توجه به تمامی فاکتورهای دخیل در این مساله دارد و هر گونه تصمیم گیری جهت احداث شبکه های دوگانه چه به صورت نصب شیرهای برداشت آب شرب و چه به صورت توزیع بطری های آب آشامیدنی لازم است که این طرح ها ابتدا به صورت محدود و آزمایشی اجرا شوند تا نقاط قوت و ضعف آنها، همچنین ابعاد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی آنها مورد بررسی دقیق قرار گیرد.

 خانه ملت به منظوربررسی نقاط قوت و ضعف طرح تفکیک آب شرب و بهداشتی و تقویت حضور بخش خصوصی جلسه ای را با حضور پیمان فروهر دبیر انجمن آب های معدنی و آشامیدنی ایران و محمدتقی توکلی عضو شورای عالی آب برگزار کرد. در مطلب پیش رو بخش اول این نشست را که به پرسش و پاسخ خبرنگار ما با محمد تقی توکلی اختصاص دارد را می خوانید:

آقای توکلی درابتدا می خواهیم نظرتان درباره طرح مطرح شده از سوی وزارت نیرو با عنوان تفکیک آب شرب و بهداشتی بدانیم.

واقعیت آن است که آب آشامیدنی در کلان شهرها کم است و با محدودیت منابع آب مواجهیم و کشور ما کشور خشکی است و توزیع زمانی و مکانی منابع آب متوازن نیست به طور مثال جمعیت بیشتری در تهران متمرکز شده و نیاز به آب دارد، منابع آب هم محدود است.

در بخش آب تا جایی که امکان داشته سرمایه گذاری انجام شده و آب به کلان شهرها انتقال داده شده است اما باید این را هم در نظر داشت که جمعیت و متناسب با آن نیاز آبی روز به روز افزایش می یابد از این رو دولت اگر تصمیمی برای مدیریت و تأمین منابع آب دارد باید مسائل اقتصادی را حل کند.

حال بحث این است که برای رفع مشکلات آبی و کمبودها از روش های دیگر استفاده کنیم. مثلا از روش جداسازی آب شرب و بهداشتی که به نظراین گرانترین گزینه یا طرحی که در بخش آب می توان پیاده کرد، جداسازی شبکه های آب به معنای ساختن یک شبکه جدید است. وارد شدن به خانه مردم و خیابان ها برای جداسازی آب شرب و بهداشتی و ایجاد شبکه جدید هزینه زاست .درحالت ایده آل ممکن است بتوان شبکه موازی برای توزیع آب و تحویل آن از طریق دو شبکه ایجاد کرد اما دولت هم پای این کار نیست وشرکت های آب و فاضلاب نیز بنگاه های اقتصادی خود گردانی هستند.

برای توسعه شبکه فاضلاب یا دولت باید پول دهد یا شرکت آب و فاضلاب باید درآمد داشته باشد از این رو اولین مشکل این شرکت تامین هزینه های این شرکت است از این رو از خدمات خود می کاهد.

در شرایط موجود که آب ارزان است و در برخی جاها قیمتی ندارد؛ اگر شرکت آب و فاضلاب هم بخواهد کاری کند عملیاتی نیست مگر شورای عالی آب برای وزارت نیرو تصمیمی بگیرد و اعتبار این طرح را تأمین کند.

طرح جداسازی آب شرب و بهداشتی گرانترین گزینه ای است که برای کنترل مصرف آب می توان پیاده کرد

با توجه به اینکه وضعیت آبی کشور در شرایط بحرانی قرار دارد چه راهکار عملیاتی را پیشنهاد می کنید؟

هر چه جلوتر برویم وضعیت تأمین آب در کلان شهرها بحرانی تر می شود ضمن اینکه در حال حاضر این وضعیت وجود دارد. به طور مثال در تهران یک میلیارد و ۱۰۰ میلیون متر مکعب آب در سال مصرف می شود که از منابع اطراف تهران شامل ۴ سد مخزنی و آب های زیرزمینی تأمین می شود با این وجود تهران ۲۰۰ تا ۳۰۰ میلیون متر مکعب کسری آب دارد یعنی باید یک منبع جدید ایجاد شود.

راه دیگر برای جبران کسری آب این است که مصرف را به استاندارد برسانیم و به فکر مدیریت آب باشیم و پرتی آب شبکه را بگیریم.

مدیریت مصرف و بالا بردن بهره وری آب با فرهنگ سازی و الزام مردم به اینکه به میزان نیاز مصرف کنند از جمله راه های تأمین کسری منابع آب است.

مردم باید بدانند اگر وضعیت آب بحرانی شود راهی برای تأمین کسری آب نیست اگر با مردم صحبت شود و فرهنگ سازی شود قطعا با دولت همکاری می کنند و ما می توانیم مصرف ۴۰۰ لیترآب در روز را به ۱۵۰ لیتر در روز برسانیم و کسری و کمبود آب از این طریق رفع شود.

با جداسازی آب شرب و بهداشتی، قیمت تمام شده آب پایین می آید و مردم می توانند با قیمت کمتر آب را مصرف کنند که این نیازمند سرمایه گذاری است.

بخش خصوصی مشوق می خواهد وقتی قیمت تمام شده آب برای بخش خصوصی بالاتر از قیمت ارائه شده از سوی دولت است بخش خصوصی رقیب دولت نمی شود

آیا واگذاری تامین کسری آب به بخش خصوصی می تواند راهگشا باشد؟

هر جا بخش خصوصی ورود می کند مشکلات دولت کم می شود. بخش خصوصی مشوق می خواهد وقتی قیمت تمام شده آب برای بخش خصوصی بالاتر از قیمت ارائه شده از سوی دولت است بخش خصوصی رقیب دولت نمی شود از این رو به دلیل بالا بودن قیمت تمام شده آب، بخش خصوصی انگیزه سرمایه گذاری در این بخش ندارد.

بخش خصوصی می تواند آب یک شهر یا شهرک را تأمین کند اما چون دولت رقیب اوست انگیزه ندارد و شکست می خورد از این رو دولت در بودجه ۹۲ و ۹۳ اعتباری حدود ۱۰۵ میلیارد تومان خرید تضمینی آب را پیش بینی کرده است تا سرمایه گذار بخش خصوصی ضرر نکند و این کار خوبی است و سرمایه گذاری را وارد میدان می کند.

بخش خصوصی می تواند واسطه بین دولت و مردم باشد به نحوی که بخش خصوصی آب را تولید می کند و دولت آن را می خرد مثل آب شیرین کن ها که بخش خصوصی تولید و به شرکت آب و فاضلاب می فروشد و این شرکت با قیمت پایین تر به مردم تحویل می دهد وبرای ورود بخش خصوصی این شروع خوبی است.

چه موانعی بر سر راه اجرای طرح تفکیک آب شرب و بهداشتی است؟

اما درباره تفکیک آب شرب و بهداشتی باید به این نکته توجه کرد که انجام این کار چقدر طول می کشد، اگر به شهرهایی که دارند شبکه فاضلاب را اجرا می کنند سر بزنید می بینید که دردسرهایی به دنبال دارد حال اگر بخواهیم شبکه را تفکیک کنیم راهی جز تخریب معابر نداریم.

تأمین یک شبکه فاضلاب ۱۰ تا ۱۵ سال طول می کشد چون انجام این کار با زندگی روزمره مردم ارتباط پیدا می کند و راحت نمی توانند یک خیابان را ببندند و یا جلوی کسب عده ای را بگیرند و یا دستگاه های همکار به راحتی هماهنگی نمی کنند مثلا شهرداری شاید اجازه ندهد اتفاق خاصی در شهر بیافتد که نارضایتی ایجاد شود.

این ها دست به دست هم می دهد که اجرای طرح تفکیک آب شرب و بهداشتی طولانی و هزینه آن افزایش یابد.

برای این کار باید از شهرهای کوچک آغاز کرد یا بزرگ؟

دولت بهتر است از شهرهای کوچک و یا شهرک هایی که جدید احداث می شود شروع کند چرا که شروع این کار از شهرهای بزرگ مشکلات خود را دارد، این کار شدنی است و اگر می خواهد از شهرهای کوچک شروع کند بهتر است تا در طول این مدت فرهنگ سازی شود و با پذیرش جامعه مسیر راه برای این اقدام باز شود.

فرق بین آب آشامیدنی و بهداشتی در کلرزنی و گندزدایی است از این رو چون دولت سرمایه گذاری زیادی در تصفیه خانه ها انجام داده است هیچ وقت این سرمایه را مسکوت نمی گذارد.

جمعیت تهران در حال حاضر ۸ میلیون نفر است پیش بینی می شود به ۱۱ میلیون نفرهم برسد. حال آیا وزارت نیرو می تواند با این تشکیلات این میزان آب را تأمین کند؟ پاسخ منفی است از این رو برای جبران کمبود آب باید روش جدید را انتخاب کند. مثلا به صورت پایلوت از روش بسته بندی و جداسازی استفاده کند.

این راه حل که از لوله آب منازل فقط آب بهداشتی خارج شودو آب شرب از طریق بسته بندی تامین شود راه درستی است اما این را باید برای جمعیتی که به شهرها اضافه می شود به کار ببندد وبه طور پایلوت از روش های بسته بندی و جداسازی استفاده کند.به نظر من اینها راه حل های خود را دارند و سرمایه گذاری و حمایت همه بخش ها را می طلبد.

درحال حاضر کمبود آب درپایتخت کشور به شرایط بحرانی رسیده است، آیا از راه تفکیک آب می توان برای جبران کمبودها استفاده کرد؟

در حال حاضر دولت به فکر این است که کمبود آب تهران را مثلا از ارتفاعات مازندران تأمین کند، اما این را نمی گوید ۶۰۰ میلیون متر مکعب از ۸۰۰ میلیون متر مکعب که به مردم می دهد پساب است و می تواند این پساب را در حدی تصفیه کند که بتوان استفاده بهداشتی کرد.راه هایی وجود دارد که می شود آب را تصفیه کرد و هزینه آن هم چندان زیاد نیست.

فکر می کنم دولت به جای انتقال آب به تهران ونابودی کشاورزی پایین دست و به هم ریختن اکوسیستم، از دو شبکه استفاده کند و آب را احیا کند حال اگر به لحاظ اجرا و هزینه ها تفکیک شبکه سخت است اقدام به ارایه آب بسته بندی کنیم همان طور که در قم یک جاهایی به صورت ایستگاهی آب را شیرین می کردند تا مردم استفاده کنند ولی آب شبکه آنها شور بود.

درپاسخ به اینکه آیا می شود نقاطی را در شهر ایجاد کرد که مردم آب آشامیدنی خود را جدا کنند یاخیرباید گفت این که آب را جدا کنیم و به صورت شبکه وارد ساختمان ها کنیم شدنی نیست.

روش دیگری هم از سوی کارشناسان پیشنهاد می شود و آن اینکه آب بهداشتی مردم از شبکه فعلی تامین شود و آب شرب از طریق آب بسته بندی از سوی بخش خصوصی، نظر شما دراین باره چیست؟

هنوز باور مصرف آب بسته بندی در کشور ایجاد نشده چون دستگاه نظارتی بر فرایند تولید آن نظارت نمی کند. برخی از افراد قبول ندارند که آب بسته بندی بهتر از آب شرب شهری باشد.

برخی برندهای آب آشامیدنی فعال ترند حال یا به دلیل سابقه بیشتر است یا از چشمه ای تهیه می شود که مردم کیفیت آن را قبول دارند.مثلا سلامت آب چشمه ها در سرشاخه های زاگرس و یا آذربایجان بیشتر است.

نکته دیگر اینکه این آب در جاهایی که بیشتر جنبه تشریفاتی دارد استفاده می شود.یعنی اگر کسی آب نیاز داشته باشد آن را نمی خرد و کوزه اش را از جای دیگر پر می کند چون قیمت آب بسته بندی بالا است.

آب بسته بندی بیشتر در جاهایی استفاده می شود که مردم احساس می کنند آب شرب آنجا سالم نیست.

معتقدم یکی از راه های تأمین آب مورد نیاز تقویت صنعت آب بسته بندی است و می تواند جنبه صادراتی داشته باشد تقویت این صنعت علاوه بر تأمین نیاز مردم از لحاظ اقتصادی به صرفه خواهد بود.

آیا در این باره طرحی به شورای عالی آب ارایه شده است؟

وزارت نیرو پیشنهادی به شورای عالی آب در راستای حمایت از بخش خصوصی ارائه نکرده است.

تا زمانی که قیمت آب واقعی نشود مصرف کاهش نمی یابد

با هدفمندسازی یارانه ها و واقعی شدن قیمت آب می توان گفت بخش خصوصی برای سرمایه گذاری و رقابت تشویق شود؟

در حال حاضر متولی تأمین آب آشامیدنی وزارت نیرو و متولی توزیع آب آشامیدنی شرکت آب و فاضلاب است و هزینه تولید و توزیع آب در شرکت آب و فاضلاب چند برابر درآمدی است که این شرکت کسب می کند.

به طور متوسط در حال حاضر هزینه تمام شده هر متر مکعب آب در برخی شهرها حدود ۸۰۰ یا ۹۰۰ تومان است در حالی که به طور متوسط هرمترمکعب آب را ۲۵۰ تومان به فروش می رسانند.

آب بسته بندی بکر و سالم و آلوده به مواد شیمیایی نیست، اما مردم توان خرید آب بسته بندی را ندارند از این رو باید راهی پیدا کنیم که دولت اگر به این نتیجه رسید آب بسته بندی بدهد یارانه آن را بپردازد ویکی از راه های کنترل مصرف آب گران کردن آن است.

تا زمانی که اقتصاد را به هزینه بیشتر تهدید نکنیم مصرف آن کاهش نمی یابد مانند بسیاری از اقلام دیگر همچون نان، پس از آنکه نان گران شد ضایعات آن نیز کاهش یافت یا پس از آنکه دارو گران شد کسی داروی اضافه نمی خرد و در منزل نگه نمی دارد.

درحال حاضر۷۰ تا ۸۰ درصد قبض ها به گفته وزیر نیرو پایین ده هزار تومان است تا زمانی که قیمت آب واقعی نشود مصرف کاهش نمی یابد یکی از راه هایی که به مصرف بهینه آب کمک می کند افزایش قیمت آب و اقتصادی کردن آن است./

گفت وگو از سمیه قشقایی