محمدحسین آزادبخت متولد سال ۱۳۳۳ کوهدشت است. وی از ابتدای نوجوانی به موضوعات هنری و فرهنگی علاقه‌ی خاصی داشته‌است. آزادبخت طراح بسیاری از موزه‌های مردم‌شناسی غرب کشور نیز هست.
در نوروز امسال برش‌هایی از سفره‌ی هفت‌سین چون تخم مرغ، سیب، سبزه، تنگ ماهی و… را در نقاط مختلف شهر خرم‌آباد با ظرافت خاصی به نمایش گذاشت که در نوع خود کاری بدیع و دیدنی بود. هم‌چنین جلوه‌های دیدنی لرستان و به‌ویژه شهر خرم‌آباد و تصاویر مربوط به آیین نوروز را به شکل تمبر طراحی کرده در معرض دید عموم قرار داد، به گونه‌ای که امسال شهر خرم‌آباد نوروز متفاوتی داشت و بر زیبایی‌های این شهر خرم و با صفا دو چندان افزوده بود. بدین بهانه با استاد محمدحسین آزادبخت، تندیس ساز، هنرمند و نویسنده‌ی توانای لرستانی، در یکی از روزهای تعطیل نوروز در منرل ایشان گفت‌و‌گویی انجام دادیم که ماحصل آن را با هم مرور می‌کنیم:
*جناب آزادبخت باغ مفرغ کجاست؟
در خرم‌آباد قدیم، حوالی سبزه‌میدان و پا ساژ آراسته و اماکن مسکونی پشت پاساژ آراسته تا چهارراه بانک، محله‌ای وجود داشته است که به آن باغ فیض می‌گفتند. درختان این محله با نهری که هم‌اکنون نیز در زیر بستر خیابان‌ها و کوچه‌های آن حوالی جاری است سیراب می‌شده‌اند. در آغاز حکومت پهلوی در قسمتی از این محله، ساختمانی اداری برای اداره‌ی طرق و شوارع که امروزه راه و ترابری می‌نامند، ساخته می‌شود. این ساختمان تا سال‌های اخیر، اداره‌‌کل راه و ترابری استان لرستان بود. اما به‌خاطر فرسوده‌شدن آن ساختمان قدیمی، اداره‌ی راه به مکان جدیدش انتقال یافت. مکان مذکور توسط شهرداری تملک و تبدیل به پارکی بر اساس الگوی باغ‌های ایرانی شد. مساحت این پارک بیش از ۶ هزارمتر مربع است. قرار شد به‌خاطر محله‌ی قدیمی باغ فیض، نام این پارک را باغ فیض بگذارند اما هم‌زمان با احداث پارک مذکور به دنبال تبادل نظری که این‌جانب و آقای مهندس‌حسین بیرانوند، مسئول زیباسازی شهرداری خرم‌آباد داشتیم به‌خاطر اهمیت مفرغ‌های لرستان به عنوان المان‌های مبلمان شهری به شهرداری پیشنهاد شد تا تعدادی تندیس بزرگ‌نمایی شده از انواع مفرغ‌های لرستان تهیه شود و در این باغ ایرانی نصب گردند. طرح پیشنهادی در کمیسیون زیباسازی شهرداری خرم‌آباد تصویب گردید.
به دنبال تصویب پیشنهاد، توافق شد تا این پارک جدید باغ مفرغ نامیده شود. چون قرار شد تعداد مناسبی حدود ۱۵تندیس از مفرغ‌های لرستان ساخته و بر روی پایه‌هایی عمودی در این پارک قرار گیرند، در نهایت با مشاهده‌ی تعداد زیادی از تندیس‌های مختلف در این پارک، به نظر خواهد رسید باغی از مفرغ‌های لرستان در مقابل بازدیدکنندگان مجسم خواهد شد.
تاکنون چهار تندیس ساخته و در این باغ نصب شده‌اند دوتندیس دیگر هم‌اکنون در حال ساختن هستند و تا اواسط اردیبهشت نصب خواهند شد. برای انتخاب بهترین نوع از اشیای مفرغی لرستان اطلاعات گسترده‌ای در زمینه‌ی جمع‌آوری تصاویر مفرغ‌های لرستان انجام گرفته است. هم‌اکنون آرشیوی از صدها نوع از اشیای مفرغی لرستان گردآوری شده است. در خصوص اصالت مفرغ‌های لرستان با کارشناسان زبده مشاوره شده است. تعدادی از مناسب‌ترین ومتنوع‌ترین مفرغ‌ها، انتخاب شده‌اند تا تندیس‌های مناسب، همانند آن‌ها در اندازه‌های بزرگ ساخته و در این مکان نصب شوند.
* و اما چرا مفرغ؟
در مباحث تاریخی هنر جهان باستان همواره مفرغ‌های لرستان شهرت وجایگاه والایی دارند. مفرغ‌های لرستان که زینت‌بخش معتبرترین موزه‌های جهان هستند به عنوان میراث‌های معنوی بشر شناخته شده‌اند. حدود سه‌هزارسال پیش پس از کشف فلز، ساکنین سرزمین لرستان با ابتکار عمل و خلاقیت دست‌آفریده‌های بی‌نظیری را خلق نمودند که امروزه آن‌ها را به عنوان اشیای مفرغی لرستان می‌شناسند. وقتی که همه‌ی جهانیان به آن افزارمندان هوشمند و چیره‌دست به خاطر آثار به جای‌گذاشته افتخار می‌کنند، چرا ما که خود را وارثان آن گوهرهای گرانبها می‌دانیم، از این برند شناخته‌شده نهایت بهره‌برداری را نکنیم؟ چرا ما محیط پیرامون خود را با جلوه‌هایی از آن فرم‌های تجسمی آذین نبندیم؟ چرا سیاست‌گزاران و برنامه‌ریزان امور شهری ما از این حجم‌های باشکوه به عنوان المان‌های شهری بهره نبرند؟ ما باید با افتخار نمونه‌هایی از آثار هنری اجداد خود را در معرض نمایش دایمی و عمومی بگذاریم تا با اتکای به هویتی تاریخی که برخواسته از بستر تدبیر و قدرت پدران‌مان شکل گرفته‌اند، به خود ببالیم و با افتخار بگوییم ما نیز در شکل‌گیری فرهنگ و هنر بشریت نقش داشته‌ایم. اگر ما مجموعه‌ای از شاه‌کارهای اشیای مفرغی را در فضاهای محیطی در مرکز استان لرستان به نمایش بگذاریم، کنجکاوی بازدیدکنندگان را برخواهیم انگیخت. آن‌ها را وامیداریم تا به فرهنگ و هنر ما احترام بگذارند. ما نیازمند به معرفی داشته‌های خود هستیم. اگر تاکنون به مفرغ‌های لرستان کمتر توجه کرده‌ایم غافل بوده‌ایم. هرکدام از اشیای مفرغی لرستان بیانگر تبین جهان هستی در سه‌هزارسال پیش توسط پیشینیان ما هستند. هرکدام از این اشیا رازهای سربه‌مهری هستند که از اعماق تاریخ اجتماعی ساکنین این دیار سر برآورده‌اند. و ما باید با گفتوگو درباره‌ی آن‌ها به رمزگشایی از آن‌ها پی ببریم. بسیاری از این اشیا بعد از هزاران‌سال هنوز دارای فرم‌های بی‌نظیری از هنرهای تجسمی هستند و انسان از در‌هم‌آمیختن و ترکیب این فرم‌ها حیران می‌ماند.
* از این باغ چه بری می‌رسد؟
اگر در این باغ، نمونه‌های متفاوتی از تنوع مفرغ‌های لرستان برپا شوند، به نحوی که تعداد فرم‌ها و موضوعات ساعاتی بازدیدکنندگان را به خود مشغول کند، آن‌گاه، مکانی دیدنی را به مکان‌های توریستی خرم‌آباد افزوده‌ایم. بسیاری از محققین و پژوهش‌گران، مطالعات مقدماتی خود را با بازدید از این مکان رایگان تهیه می‌نمایند. اگر برای هر تندیس توضیحاتی مختصر به زبان‌های فارسی و انگلیسی تهیه و نصب شود اطلاعات مفیدی از معتبرترین برند فرهنگی- هنری لرستان به عموم جامعه انتقال می‌یابد. این باغ می‌تواند مقصد بازدید توریست‌ها، دانش‌آموزان، دانشجویان و اردوهای فرهنگی – هنری باشد. این باغ، موزه‌ای روباز خواهد شد و شهرداری به یکی از رسالت‌های فرهنگی و هنری خود جامه‌ی عمل خواهد پوشاند تا مکانی فاخر و ارزشمند را در اختیار شهروندانش قرار دهد. خرم‌آباد استعداد تبدیل‌شدن به یک شهر موزه را دارد چون بسیاری از آثار باستانی در کالبد این شهر جای دارند. ایجاد مکان‌هایی مانند باغ مفرغ به توریستی‌شدن شهر خرم‌آباد کمک می‌کند.
*جنس تندیس‌های این باغ از چیست؟ آیا بهتر نبود تندیس‌های این باغ با برنز ساخته شوند؟
هنگامی این باغ تبدیل به باغ مفرغ می‌شود که حدوداً ۱۵ نوع تندیس از انواع متنوع مفرغ‌های لرستان ساخته و نصب شوند. هرکدام از تندیس‌ها بر اساس اشیای واقعی مستندسازی شوند و حدوداً هرکدام ۱۰ تا۱۵ برابر بزرگ‌تر از ابعاد واقعی آن‌ها ساخته می‌شوند. ساختن تعداد پانزده تندیس در ابعاد بزرگ‌نمایی‌شده با برنز، بسیار هزینه‌بر خواهد شد. هم‌اکنون این تندیس‌ها به شیوه‌ای خاص از ترکیب آهن و بتون ساخته می‌شوند در مواردی شاید حجم تندیس‌ها بیش‌تر با آهن ساخته می‌شوند اما آن‌جا که دیگر فرم‌دهی با آهن اجازه نمی‌دهد از ترکیب آهن و بتون شکل می‌گیرند.
*تاکنون چند تندیس ساخته شده است؟ موضوع تندیس‌ها چیست؟
تاکنون چهار تندیس ساخته شده و نصب گر دیده‌اند. دو تندیس دیگر در حال ساختن هستند. تا یک ماه دیگر دو تندیس دیگر نیز نصب می‌شوند. خوش‌بختانه مدیریت جدید شهرداری به بارنشستن این باغ علاقه‌مند است. مطمئن هستیم در سالی که در پیش داریم بسیاری از اهداف شکل‌گیری این باغ مفرغ عملی خواهد شد. بعضی آغاز شکل‌گیری اشیای مفرغی در لرستان را از هزاره‌ی سوم قبل از میلاد تا نیمه‌ی هزاره‌ی اول قبل از میلاد یعنی حدود ۲۵۰۰سال می‌دانند تنوع و مهارت در ساختن انواع مفرغ‌ها را به ۳ دوره‌ی عصر مفرغ قدیم، عصر مفرغ میانه و عصر مفرغ جدید تقسیم‌بندی کرده‌اند. شیوه‌ی ساختن این اشیا به روش‌های ریخته‌گری و چکش‌کاری بوده است. هنرمندان باستانی ما اهداف هنری خود را از واقع‌گرایی آغاز و به برداشت‌های انتزاعی رسیده‌اند. ما سعی می‌کنیم شاخص‌ترین نمونه‌ها را از انواع مختلف که با موضوعات ۱-سلاح‌های جنگی ۲- تزئینات و وسایل شخصی ۳-اشیای نذری ۴- ابزار سوارکاری ۵- ظروف متعدد و….هستند در این باغ به نمایش بگذاریم گرچه هدف معرفی تنوع مفرغ‌های لرستان است. اما چون قرار است این باغ، نمایشگاهی دایمی برای عموم شهروندان و بازدیدکنندگان باشد، توجه به فرم‌ها برای انتخاب موضوعات اهمیت ویژه‌ای دارد. تاکنون ۶ نمونه مناسب انتخاب شده‌اند که عبارتند از ۱- سر تبر برنزی ریخته‌گری شده این سر تبر در هزاره‌ی اول قبل ازمیلاد در دوران طلایی فلز هزاره‌ی اول قبل از میلاد در دوران طلایی فلزگری لرستان در عصر آهن یعنی ۱۵۰۰تا۵۵۰ قبل از میلاد ساخته شده است این نوع تبرها معروف به تبرهای فشنگی با زوائد تزئینی هستند. این تبرها اشیای فاخری بوده‌اند و هیچ‌گاه عملکردی کاربردی نداشته‌اند این اشیای نفیس را به عنوان هدیه برای تقدیم به سلاطین و بزرگان سفارش می‌داده‌اند و یا به عنوان فدیه(سربها) از طرف صاحبان‌شان برای خریدن جان و یا رهایی از اسارت به افراد خاص می‌داده‌اند.
جنگ‌آوران نیز این نوع تبرها را تهیه می‌کرده‌اند و به عنوان سلاحی نمادین به مکان‌های مقدس نثار می‌کرده‌اند تا در جنگ‌ها پیروز شوند. یکی دیگر از تندیس‌های نصب‌شده، دهانه‌هایی برای اسب بوده است که فرم آن از هم درآمخیتن شاخ‌های خمیده‌ی بز کوهی و نبرد آن با گربه‌سانانی است که می‌خواهد آن‌ها را از خود براند.
بز کوهی حیوان ملی ایران دانسته شده است. هرجا بز کوهی دیده می‌شود، نشان از آب و گیاه است. در اکثر پدیده‌های هنری آناهیتا(الهه‌ی آب) در قالب بز کوهی مجسم شده، گاهی این جانور مظهر فرشته‌ی باران بوده است.
نقش بز کوهی و جانوران شاخ‌دار، روی اشیای مفرغی لرستان حکایت از نیروهای جاودانه‌ای دارد به احتمال قوی میان شاخ‌های خمیده و هلال ماه در آغاز رابطه‌ای بوده است به عقیده‌ی مردم باستان، شاخ‌های پیچ‌دار بز در نزول باران تاثیر داشته است.
یکی دیگر از تندیس‌ها قوری‌ای مفرغی با آب‌ریزی به شکل منقار پرنده است. یک ردیف دایره‌وار از گوی‌های برجسته‌ی بزرگ به دور آب‌ریز این ظرف دیده می‌شود که از تزیینات متعارف و رایج هنر ایران در نیمه‌ی نخست هزاره‌ی اول پیش از میلاد می‌باشد. این نوع ظروف را اختصاصاً ظروف منحصر به فرد لرستان می‌دانند.
این نوع ظروف غالباً از درون گورهای باستانی به دست آمده‌اند به احتمال فراوان برای نگه‌داری مایعات مرتبط با آیین تدفین مورد استفاده بوده‌اند. بر روی سطح پشت این ظرف نقش شگفت‌انگیزی از نیم‌تنه‌ی شخصی با ریش بلند از روبه‌رو حکاکی شده است. این نقش تداعی‌گر نقش انسان در قرص خورشید بالدار یا فروهر در دوره‌های بعد و نشان‌دهنده‌ی تاثیر هنر به‌کار رفته‌ی مفرغ‌های لرستان بر هنر ادوار بعد از خود مخصوصاً دوره‌ی هخامنشی است.
یکی دیگر از تندیس‌های نصب‌شده، یک ساغر موسوم به سیتولا است این ساغر یکی از زیباترین اشیای مفرغی مکشوفه در غرب ایران است که متعلق به اوایل هزاره‌ی اول پیش از میلاد است. این ساغر به شکل استوانه‌ای با بدنه‌ی مقعر است. کاربرد آن برای نوشیدن مایعات بوده است.
بر سطح این ساغر نقوش مختلف هندسی، حیوانی و انسانی و گیاهی نمادهای طبیعی و غیرطبیعی به نمایش درآمده است. مهم‌ترین نقوش این جام، کمانداری را به صورت زانو زده به نمایش گذاشته است. این کماندار تیری را به سمت یک بز کوهی رها کرده است.
در زیر پای بز کوهی تزییناتی به شکل تپه‌ماهور دیده می‌شود که نمادی از کوهستان هستند. پایین‌ترین ردیف تزیینات گیاهی را به شکل گل نیلوفر شکل داده شده است.
یکی دیگر از تندیس‌ها در حال ساختن است یکی ازشاه‌کارهای هنر جهان باستان است این شیء مفرغی یک سرپرچم مشبک است.
این سرپرچم در لرستان کشف شده است و در موزه‌ی لوورپاریس نگه‌داری می‌شود. این شی به تبیین و تفسیر جهان باستان از دیدگاه یک هنرمند می‌پردازد. شی‌ای که اگر تفسیر شود بسیاری از دیدگاه‌های انسان‌های باستانی را برای ما رمزگشایی می‌کند. بازار بورس تهران آرم و لوگوی خود را از این سرپرچم مشبک الهام است. آنان این فرم را نمادی از ثروت و اتحاد و همبستگی بین انسان‌ها می‌دانند. تقریباً ۸۰درصد این تندیس ساخته شده و در اواسط اردیبهشت امسال در باغ مفرغ نصب خواهد شد.
مقام و جایگاه اسب در سرزمین لرستان اهمیت فراوان دارد ابزار سوارکاری و لگام‌های مفرغی در بین مفرغ‌های لرستان از فاخرترین و باارزش‌ترین اشیای مفرغی هستند. اخیراً در کشفیاتی که رخ داد سنگ‌واره‌هایی از وجود اسب در لرستان در میلیون‌ها سال قبل به اثبات رسیده است. به همین منظور یکی دیگر از تندیس‌ها که در حال ساختن است بر اساس یک دهانه‌ی مفرغی از مفرغ‌های لرستان است که به شکل یک اسب بالدار در سه‌هزار سال پیش توسط هنرمندان مفرغ‌کار ساخته شده است و این تندیس نیز در نیمه‌ی اردیبهشت در باغ مفرغ نصب خواهد شد.
*توضیحاتی که شما درباره‌ی این تندیس‌ها دارید به چه نحوی به مخاطبین و بازدیدکنندگان باغ مفرغ انتقال داده می‌شود؟
برای هرکدام از تندیس‌ها دو پلاک برنزی تهیه می‌شود و بروی آن پلاک‌ها اطلاعات لازم به زبان‌های فارسی و انگلیسی حکاکی می‌شود و در کنار تندیس‌ها نصب می‌گردند در نهایت بعد از تکمیل باغ مفرغ یک کاتالوگ تهیه می‌شود و کلیه‌ی عکس اشیایی که تندیس از روی آن‌ها ساخته شده چاپ خواهد شد و برای هرکدام اطلاعات و توضیحات لازم کارشناسی تهیه و چاپ خواهد شد قطعاً اطلاعات کاملی درباره‌ی مفرغ‌های لرستان در این کاتالوگ چاپ خواهد شد تا در اختیار بازدیدکنندگان قرار گیرد.
* در پایان ضمن آرزوی موفقیت هرچه بیش‌تر برای شما و سایرمسئولان شهرداری خرم‌آباد، برای تحقق این رویداد فرهنگی و هنری مهم اگر موضوعی را لازم می‌دانید بیان کنید.
من نیز از سیمره بسیار سپاس‌گزار هستم که به این باغ گذر کرده و نظری به آن داشته است. من سال‌ها برای موزه‌های مردم‌شناسی لرستان و کرمانشاه و ایلام زحمت کشیده‌ام اما احساس می‌کنم اگر با مدیریت شهرداری‌ها همکاری می‌کردم بازدهی کارهایم عمومی‌تر و بیش‌تر بود به این باور رسیده‌ام مدیریت میراث فرهنگی قدر کارهایی را که انجام داده‌ام نمی‌داند. من هم همکاری‌ام را با آن‌ها به حداقل رسانده‌ام. احساس می‌کنم آرزوهای بزرگم در قالب‌های کوچک و تنگ آن‌ها جای نمی‌گیرد. می‌خواهم از موزه‌های کپک‌زده و غبارگرفته که زندان اشیای تاریخی شده‌اند، رها شوم و با همکاری مدیریت جدید شهرداری، موزه‌ها را به خیابان‌ها بیاوریم.
لازم می‌دانم از مهندس عیدی‌بیرانوند، شهردار محترم خرم‌آباد و مشاوران فرهیخته‌ی ایشان و رییس متعهد زیباسازی خرم‌آباد آقای مهندس حسین بیرانوند و همکارانش به خاطر پی‌گیری و تحقق باغ مفرغ، سپاس‌گزار باشم.
*گفتوگو: کیانوش رستمی / نشریه سیمره
درود بر استاد آزادبخت بهترین ماکت ساز دنیا
خسته نباشید استاد.ایده و فکربسیارعالی هست،امیدوارم تحقق پیداکنه.روزی برسه نه فقط خرم ابادبلکه شهرستانهای دیگ بخوصوص کوهدشتمون ازآثار حجمی تون در محیط بازببینیم..
نقش موزه ها نقش بدیع،ماندگار و مروج ناب ترین پدیده های فرهنگی است.موزه ها یادگار نسل گذشته و فرزندان هنر وتاریخ هستند.هر یک از این اشیاءدر عین بی زبانی به هزاران زبان سخن می گویند.
زیرا اسنادی از هنر و تاریخ را ارائه میدهند و موزه ها مقیاس شعور و آیینه ی ادراک گذشتگان
است.
با تشکر فراوان از نویسنده و هنرمند چیره دست،یادگار مردان نیکو و سخاوتمند، مردی که با باورهایش
زندگی می کند و به عنوان یک سرباز فرهنگی در حفظ و ماندگاری این میراث فرهنگی گرانبها با تمام وجودش تلاش می کند کمال تشکر و قدر دانی می نمایم.
نقش موزه ها نقش بدیع،ماندگار و مروج ناب ترین پدیدهای فرهنگی است.موزه ها یادگار نسل گذشته
و فرزندان هنر و تاریخ هستند.هر یک از این اشیاء در عین بی زبانی به هزاران زبان سخن می گو یند.زیرا
اسنادی از هنر و تاریخ را ارائه میدهند و موزه ها مقیاس شعور و آیینه ی ادراک گذشتگان است.
با تشکر فراوان از نویسنده و هنرمند چیره دست،یادگار مردان نیکو و سخاوتمند،مردی که با باورهایش زندگی
می کند و در حفظ و ماندگاری این میراث گرانبها با تمام وجودش تلاش می کند کمال تشکر و قدر دانی
می نمایم.