رضا بهرامی / نشریه سیمره :
باز هم ایام امتحانات دانشگاه ها و باز هم به صدا درآمدن تلفن همراهم برای چند دهمین بار! این بار اما تماس کوتاه بود. مختصر و مفید. گویی تماس گیرنده در گذر زمان درسش را به نیکی از بر شده و آموخته بود که چگونه در کم ترین زمان ممکن و با واژه هایی جادویی و دهان پرکن، مخاطب را مسحور خویش ساخته و وی را مجاب به هم کاری نماید. آری! او کسی نبود جز عضو پرنفوذ کادر اجرایی یکی از دانشگاه های مطرح استان لرستان.
علاوه بر التماس دعا و آرزوی قبولی طاعات و عبادات، تمنای ‘نگاه کریمانه’ به پاسخ نامه ی سفید و عاری از جواب یکی از اقربای نزدیک را داشت.
اوایل دوران تدریس البته به شدت از چنین تقاضاهایِ نا به جایی آن هم از جانب دست اندرکاران دانشگاه ها یکه می خوردم اما اینک مدت هاست که واسطه شدن این قشر برای سفارش این و آن به روال معمول دانشگاه های کوهدشت و استان بدل شده است.
به دیگر سخن، اینک همان مسئولینی که باید نهایت دقت و مراقبت برای سالم برگزار شدن فرآیند ارزش یابی دانشجویان را مبذول دارند خود به یکی از بزرگ ترین معضلات بر سر راه سلامت نظام آموزشی استان تبدیل شده اند.
ماجرای ذکر شده در بالا البته در مقایسه با مشکلات عدیده ی نظام آموزشی استان یکی از پیش پا افتاده ترین مسائل است. شاید به جرائت بتوان اساسی ترین ضعف برای ایجاد زیرساخت های آموزشی مناسب به ویژه درخصوص دانشگاه هایی را که درآمدی از محل شهریه ی دانشجویان ندارند، ‘کمبود اعتبارات مالی’ قلمداد کرد.
به عنوان نمونه این روزها یکی از شاخه های دانشگاه لرستان که در کوهدشت فعال است در اثر نبود اعتبارات لازم نه تنها در سال های گذشته از حرکت روبه جلو بازمانده، بلکه با استقرار در یک ساختمان استیجاری و اختصاص تنها دو رشته، می رود تا در آینده ای نه چندان دور منحل شود.
از طرف دیگر برخی واحدهای آموزشی از جمله دانشگاه آزاد کوهدشت به رغم اختصاص بودجه های هنگفت و مهیا بودن شرایط لازم برای رشد و پیش رفت، شوربختانه با اشتباه فاحش مسئولان سابق در جانمایی دانشگاه و با هدر دادن چند صد میلیون تومان از اموال بیت المال، اینک در حال تبدیل شدن به مخروبه ای است که روی دست مسئولان دانشگاه آزاد مانده است. این ها همه در حالیست که بسیاری دیگر از واحدهای آموزشی به دلیل کمبود اعتبارات و البته گاه عدم تمایل مالکان به تخصیص منابع مالی برای تقویت زیرساخت های آموزشی بعضاً در گوشه ای از اداره یا مدرسه ای و یا حتی در محل سابق یک واحد پرورش دام به فعالیت مشغولند.
از دیگر مسائلی که نظام آموزش عالی در استان سال هاست که با آن دست به گریبان بوده و چاره ای برای غلبه بر آن اندیشیده نمی شود، ‘ترجیح رابطه بر ضابطه’ است.
این مسئله در سالیان گذشته سبب باز شدن پای به اصطلاح مدرسانی به دانشگاه ها شده که با سوابق علمی نه چندان درخشان و در نبود مصاحبه های علمی و عمومیِ واقعی، یا برای انتقال به دانشجو چیزی در چنته نداشته اند و یا با ناتوانی در انتقال داشته هایشان عملاً خروجی حقیقی دانشگاه های استان را به عدد صفر نزدیک نموده اند.
همین کیفیت نازل آموزش در مراکز آموزش عالی استان سبب شده تا لرستان در مجامع علمی کشور و در مقایسه با بسیاری از استان های توسعه یافته حرفی برای گفتن نداشته باشد.
‘اولویت انگیزه های مالی بر دغدغه های آموزشی’ را باید یکی دیگر از بلیاتی دانست که نظام آموزشی عالی استان همواره با آن روبه رو بوده است.
معضل بزرگی که عاملی برای پذیرش دانشجو به هر قیمتی شده و دست اندرکاران مراکز آموزش عالی استان را به دکّان دارانی بدل نموده است که تنها به کسب درآمد می اندیشند.
در سالیان گذشته پذیرش بدون کنکور و اسف بارتر از آن پذیرش دانشجویانی که متقاضی تحصیل در رشته هایی غیرمرتبط با مدرک تحصیلی متوسطه شان هستند سبب شده تا گاه بخش عمده ای از وقت کلاس ها صرف انتقال مفاهیم پیش پا افتاده ای شود که دانشجو هیچ زمینه ی ذهنی ای در مورد آن ها ندارد.
اینک مدت هاست که تشکیل کلاس در هفته های پایانی نیم سال تحصیلی و انتخاب واحد دانشجویان پس از پایان یافتن ترم تحصیلی و در ایام منتهی به امتحانات به شکل رویه ای معمول و نه عجیب و شایسته ی نکوهش درآمده است.
از طرف دیگر و با ترجیح مسائل مالی بر دیگر مسائل، بسیاری از مراکز آموزش عالی استان با نادیده گرفتن قوانین مصوب وزارت علوم پیرامون لزوم جذب اعضای هیئت علمی و با به کارگیری مدرسان حق التدریسی که نه تعهدی در قبال دانشگاه دارند و نه مسئولیتی در برابر دانشجو، تراز آموزشی دانشگاه های لرستان را به نازل ترین سطح ممکن رسانده اند.
علاوه بر این ها، تمرکز موسسات آموزش عالی استان بر مسئله ی درآمد به صورت خودکار سبب ورود دانشجونماهایی به دانشگاه شده است که با استدلال پرداخت هزینه های گزاف، خویشتن را در مقابل دانشگاه از هر جهت محق دانسته و دانشگاه را ملزم به همراهیِ همه جانبه می دانند.
مراکز آموزش عالی در لرستان در حالی با انواع و اقسام مشکلات دست و پنجه نرم می کنند که رشد قارچ گونه شان در هر گوشه و کنار و هرچه فراخ تر کردن ورودی دانشگاه ها سبب شده تا توجه هر ذهن مطالبه گری به اولویت مسائل تجاری بر آموزشی جلب شود. دانشگاه هایی که باید نسل آینده ی مدیران استان را تربیت کنند اینک به بنگاه های تجاری- مالی ای تبدیل شده اند که به جای بارور کردن ذهن دانشجو، جیبش را نشانه می روند. خروجی این نوع موسسات آموزش عالی نیز از قبل مشخص است: فارغ التحصیلانی که بدون کسب کم ترین تخصص لازم وارد بازار کار شده و البته بیشینه شان در این وادی ره به جایی نمی برند. مطالبه گری افکار عمومی و چاره اندیشی مسئولان به ویژه دست اندرکاران وزارت علوم می تواند گره از این کلاف سردرگم بگشاید.
٭ دانشجوی دکتری عمران و مدرس دانشگاه
سلام استاد عزیز
در عجبم که چرا از این منقبت مسحور گشته ای ، زیرا که این مساله امری است معمول .
اگر اینچنین نبود بایستی در شگفت سر در جیب گریبان تفکر فرو می بردید .
مطلب بسیار جالب و تاثیرگذاری بود. فقط باید تاسف خورد و بس
سلام دکتر جان
جانا سخن از زبان ما می گویی
همین دانشگاههای تهران من جمله علوم وتحقیقات دست کمی از دانشگاههای کوهدشت وامثالهم ندارند زیاد نگران این موضوع نباشید
با سلام،
آنجا گوشه ای از مملکت است، ببینید در کل مملکت چه خبر است.
جناب دکتر بهرامی سلام:
تا بوده همین بوده و تا هست همین است