- پایگاه خبری، تحلیلی میرملاس - https://www.mirmalas.com -

جنگل های بلوط کوهدشت نیازمند تدبیر سبز

55

 

 احسان صلاحی / میرملاس :

چون جویبار، آیینه روان باشیم: به درخت، درخت را پاسخ دهیم. دیدم که درخت هست، وقتی که درخت هست، پیداست که باید بود(سهراب سپهری)
در روی کره زمین برآورد شده که حدود ۳۸۰۰ میلیون هکتار جنگل وجود دارد که کمتر از یک سوم خشکی های جهان را شامل می شود. از این مقدار جنگل ۳۳ درصد یعنی حدود ۱۲۸۰ میلیون هکتار جنگلهای سوزنی برگ و ۶۷ درصد یعنی در حدود ۲۶۲۰ میلیون هکتار جنگل پهن برگ می باشد. در حال حاضر نزدیک به ۴۰ درصد مساحت کل جنگل های جهان یعنی حدود ۱۵۰۰ میلیون هکتار تحت پوشش طرح های جنگلداری علمی و حافظت شده قرار دارد. اما بر اساس آخرین گزارش سازمان فائو، مساحت کل جنگل‌های جهان ۳ میلیارد و ۴۵۴ میلیون هکتار است که سهم کشور ایران از این میزان تنها ۱۱ میلیون و۷۴ هزار و ۵۵۴ هکتار است.
آن‌گونه که فائو(سازمان خوار و بار کشاورزی) اعلام کرده است جنگل به نقاطی گفته می‌شود که تاج پوشش بالای ۱۰ درصد، توده جنگلی بیش از نیم هکتار و درختان و درختچه‌هایی بلندتر از ۵ متر داشته باشد، در حالی که طبق تعریف ایران که وجود تاج پوششی ۵ درصد به بالا را کافی می‌داند، مساحت کل جنگل های ایران حدود ۱۴/۲ میلیون هکتار برآورد شده است. این در حالی است که در گذشتۀ نه چندان دور مساحت جنگل های ایران به ۲۱ میلیون هکتار می رسید که در اثر افزایش جمعیت، توسعۀ شهرها، تاسیسات، صنایع و همچنین تخریب، آتش سوزی ها و تجاوز با حیطه جنگل ها کاهش قابل توجهی یافته است.
جنگل‌های بلوط منطقه زاگرس از قسمت شمال غربی کشور ایران آغاز، سپس غرب و جنوب غرب ایران را طی می‌کند. در بین ۱۱ استان واقع در ناحیه رویشی زاگرس استان های فارس، لرستان و خوزستان مقام های اول تا سوم را از نظر وسعت رویشگاه های جنگلی و درختی دارا می باشند. در مورد وسعت این جنگل‌ها اختلاف نظرهای زیادی بین محققین وجود دارد، به عنوان مثال تره گوبو و مبین در سال ۱۳۴۸ مساحت جنگل‌های بلوط غرب را ۲۸۴۸۰۰۰ هکتار، ثابتی در سال۱۳۵۶ مساحت جنگل های بلوط منطقه زاگرس را ۴ میلیون هکتار، آمار رسمی منتشر شده در برنامه پنج ساله توسعه کشاورزی سال ۱۳۶۵-۱۳۶۱ مساحت این جنگل‌ها را حدود ۲/۵ میلیون هکتار برآورد کرده بود در حالی که ۴ سال بعد سطح آن را حدود ۵/۳ میلیون هکتار اعلام کردند و شریعت نژاد، ابراهیمی رستاقی در سال ۱۳۷۵ مساحت جنگل‌های حوزه ی رویشی زاگرس را ۵۰۵۲۰۰۰ هکتار گزارش نموده‌اند.

تابستان سال ۱۳۹۴ بدترین فصل جنگل های بلوط ناحیه زاگرس و استان لرستان بود در این فصل آتش سوزی های(عمدی و غیر عمد) مکرر در مهترین عرصه منابع طبیعی کشور، زوال بلوط، تجاز به مراتع و قطع درختان جنگلی، افزایش دما و از همه مهم تر پدیده ریزگردهای عربی بر وخامت حال این ناحیه سبز و ذخایر ژنتیکی مهم آن افزود.
آتش سوزی یکی از عوامل مهم نابودی جنگل ها در کل جهان محسوب می شود. آتش سوزی تبعات بسیار سنگینی مانند فرسایش زمین ها، افزایش روان آب ها در مواقع بارندگیبه دلیل از بین رفتن بخش زنده خاک، از بین رفتن هوموس و مواد آلی خاک، از بین رفتن زیستگاه های جانوری، افزایش PH خاک و … را در بردارد.
بر اساس آخرین آمار فائو کشور ایران در بین کشور های خاورمیانه از حیث نابودی جنگل ها توسط آتش سوزی در رتبه چهارم قرار دارد و بطور متوسط در کشور ما سالیانه ۶۵۰۰ هکتار از جنگل ها و مراتع کشور و در استان لرستان نیز ۲۶۰۰ هکتار دچار حریق های عمدی و غیر عمد می گردند و از بین می روند. شهرستان کوهدشت نیز در مردادماه ۹۴ دچار این بحران در سطح وسیع گشت که به گفته مدیران مربوطه ۸۰۸ هکتار از بهترین درختان بلوط و مراتع شهرستان از بین رفت. برای جبران خسارت وارده به پوشش جنگلی و مراتع مناطق دچار بجران، باید راهکار های بکار برده شود که نه تنها خسارت های این حادثه تلخ را تا حدودی جبران کند، بلکه از بروز چنین حوادثی تا حد امکان جلوگیری کند و در هنگام بروز بحران بعد نیز بتواند تاثیر گذار باشد:
احیاء درختان مناطق آسیب دیده با برنامه ریزی صحیح:
باتوجه به اینکه این بحران محدود به استان لرستان به تنهای نیست باید استانداران حوزه زاگرس احیاء جنگل های بلوط را در رئوس کارهای خود قرار دهند. این امر نیازمند تشکیل کارگروه های علمی احیاء بلوط در استان های غرب کشور است چونکه بلوط درختی تاثیر گذار در این منطقه مهم می باشد و در صورت عدم این درخت خاک، گونه های جانوری و حتی زندگی مردم با بحران جدی ربرو خواهد شد.
ایجاد جاده های دسترسی مناسب در مناطق کوهستانی و صعب العبور:
یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار در مدیرت حوادث طبیعی راه های مواصلاتی در مناطق دچار بحران است. در آتش سوزی های رخ داده در مناطق چنگری و دالاو یکی از مشکلات گروه های مردمی و اطفای حریق نبود راه مواصلاتی مناسب جهت انتقال به مرکز بحران و ایجاد سد در مقابل آتش بود و همین امر باعث می شد که علاوه بر عدم انتقال وسایل مناسب اطفای حریق به منطقه، وقتی نفر وارد کانون آتش می شد در اثر خستگی پیمودن راه در فواصل طولانی و کوهستانی توان آنچنانی برای مبارزه با آتش نداشته و آتش پیروز معرکه باشد. همچنین به دلیل نبود مسیر تدارکاتی مناسب پشتیبانی مناسبی از افراد و گروه های اطفای حریق نمی شد و این امر هم انگیزه نفر برای تلاش را کاهش می داد. وجود زیر ساخت های مواصلاتی حتی باعث حراست بهتر از مناطق می گردد و این امر به سازمان هایی چون منابع طبیعی و محیط زیست این امکان را می دهد که به مناطق حوزه استحفاظی خود تسلط و اشراف بهتری داشته و پالایش بهتری را انجام دهند. خود راه مناسب و زیرساخت آن می تواند نقش یک آتش بر را در منطقه ایفا کند و درمواقع بحران کمک شایانی را در مدیرت بحران داشته باشد.
ممنوعیت چرای دام ها در مناطق دچار بحران آتش سوزی :
دام ها معمولا از پوشش سبز و مراتع برای تغذیه استفاده می کنند. دام هنگام تغذیه در مراتع و جنگل ها از نهال هایی که در مکان های درختان آسیب دیده رشد می کنند تغذیه می کنند و باعث نابودی آن ها می گردند. همچنین با توجه به اینکه مراتع باقی مانده در مناطق دچار آتش سوزی بسیار محدود است در صورت ورود دام به این مناطق باعث از بین رفتن گونه های گیاهی باقی مانده شده، در نتیجه این گونه های وحشی نیز از بین می روند. از طرفی هم برای جلوگیری از ایجاد خسارت برای دامداران منطقه باید نهاد های مربوطه مبادرت به ترویج روش های صنعتی پرورش دام، صادرات دام های سبک، بررسی پروانه دامداری افراد در مناطق دچار بحران، برخورد قانونی با افراد فاقد پروانه دامداری و جایگزینی دام های سبک با دام های سنگین نمایند که این عزیزان نیز متضرر نگردند.
شناسایی و معرفی کانون های مستعد آتش سوزی و ایجاد برنامه مدون جامع:
برای انجام این امر باید پالایش های گسترده و علمی در تمامی منابع طبیعی شهرستان کوهدشت انجام گیرد و در کنار این امر باید تدوین برنامه جامع را در نظر گرفت که در مواقع بحران با پیش بینی های علمی درست از تبعات حوادث تا حد ممکن کاست. همچنین پس از مشخص شدن مناطق مستعد باید مبادرت به مکان های دیده بان در این مناطق نمود که در صورت ایجاد بحران با اطلاع رسانی درست در کنترل آن به کمک نهادهای مربوطه کمک نماید.
درخواست استقرار یک فروند بالگرد اطفای حریق و تجهیزات اطفای حریق:
بر اساس آخرین آمار سازمان منابع طبیعی جنگل‌های زاگرس با گستردگی در ۱۱ استان کشور وسعتی در حدود ۶ میلیون هکتار دارد که این میزان ۴۰‌ درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهد. استان لرستان در بین استان های ناحیه زاگرس حدود یک میلیون و دویست هزار از جنگل های بلوط را دارا می باشد که حدود ۲۰ درصد از سطح جنگل های بلوط ناحیه زاگرس را شامل می شود. بنابراین استاندارن این استان ها می توانند با همکاری همدیگر درخواست یک فروند بالگرد اطفای حریق را دهند تا در فصل بحران با استقرار در مرکز غرب کشور که استان لرستان می باشد بتواند نقش موثری را ایفا کند.
شناسنامه دار کردن مراتع و جنگل ها بصورت منطقه ای و واگذاری به مردم منطقه:
در شهرستان کوهدشت با توجه به وسعت زیاد مناطق جنگلی و مراتع و کمبود امکانات سازمان مربوطه برای حراست از آن ها، می توان با شناسنامه دار کردن مناطق جنگلی و مراتع و واگذری آن ها به افراد بومی و بخش خصوصی به حفظ بهتر آن ها کمک نمود. این امر را می توان در قالب دهیاری ها، شوراها و نهاد های مدنی حافظ محیط زیست انجام داد که این امر خود علاوه بر حفظ جنگل ها و جلوگیری از تخریب آن ها به ایجاد شغل در مناطق روستایی و انگیزه مثبت در این مناطق کمک کند.
معدوم کردن و خروج درختان دچار زوال بلوط و خشک شده:
در همین آتش سوزی اخیر در شهرستان کوهدشت یکی از عوامل تشید کننده آتش وجود شاخه های شکسته و خشک شده در مراتع و درختان دچار زوال بلوط بود. در صورتی که با خروج این مواد از مناطق جنگلی علاوه بر جلوگیری آتش سوزی های عمد و غیر عمد و سوء استفاده افراد سود جو، می توان از تخریب منابع طبیعی هم تا حدودی جلوگیری کرد.
جلوگیری از آتش سوزی های عمدی و برخورد با خاطیان:
در مناطق غرب کشور، استان لرستان و شهرستان کوهدشت گاهی اوقات افراد برای تبدیل اراضی جنگلی و مراتع به زمین های کشاورزی، اختلافات قومی و قبلیه ای، اقدامات افراد ذی نفع معارض منابع طبیعی، تیر اندازی شکارچیان در این مناطق، آتش زدن بقایا محصولات کشاورزی در زمین های مجاور مناطق جنگلی و مراتع و … منجر به آتش سوزی این مناطق می شود. در این مورد قوه قضایه و نیرو انتظامی باید مطابق فرمایشات مقام معظم رهبری با قدرت وارد میدان شود و با افراد متخلف برخورد سخت داشته باشند. همچنین در کنار اجرای قانون نیز باید زیر ساخت های فرهنگی تقویت گردد و ترویج حضور مردم در کارگروه های زیست محیطی میتواند تاثیرات مثبتی داشته باشد.
سخن آخر:
با توجه به اهمیت منابع طبیعی همه باید در حفظ جنگل ها و مراتع مشارکت نماییم و اجازه ندهیم جنگل ها به افسانه هایی زیبا در دل تاریخ تبدیل شوند و بدانیم منابع طبیعی میراث مشترک همه ما و نسل های آینده است و باور کنیم که مرگ، سوختن و به خاکستر تبدیل شدن هر بوته سبز مرگ ما انسانهاست… جنگل های شهرستان کوهدشت انتظار تدبیری سبز برای برون رفت از وضعیت احتضار خود را می کشد. مهندس بازوند میدانند که شهرستان کوهدشت و مردم محروم آن دارای مشکلات زیادی از قبیل کمبود آب، نرخ بالای بیکاری حتی در غرب کشور و عدم زیرساخت ها در بسیاری از عرصه هاست در صورت نابودی کامل منابع طبیعی ضربه مهلکی بر حیات اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی شهر وارد می گردد. امیدواریم با همانگی لازم و برخورد با ایجاد کنندگان این بحران راهکاری در قبال احیاء این وضع در بر گیرند.