احسان صلاحی / میرملاس :
مسائل مربوط به کشاورزی در استان لرستان پیچیدگی های خاص خود را دارد و حل آنها مستلزم آشنایی با موانع سخت افزاری و نرم افزاری کشاورزی می باشد. عمده ترین موانعی که بخش کشاورزی استان لرستان در برنامه های توسعه در پیش دارد، موانع ساختاری بویژه چندگانگی ساختاری، تعداد و تنوع نظام بهره برداری و غلبه ساختار سنتی در قالب نظام بهره برداری خرده مالکی در اراضی کشاورزی است.
در بخش کشاورزی زمین یکی از مهمترین مؤلفه‌های تولید است. کوچکی و پراکندگی قطعات زمین از جمله مسائل ریشه‌ای و عمده‌ی کشاورزان ایران و استان لرستان محسوب می‌شود. مدیریت ناکارآمد مزرعه، رشد کند سطح فناوری‌های کشاورزی و پایین بودن بهره‌وری اقتصادی تولید، به نوعی معلول مسئله خرده مالکی هستند.
در استان لرستان نیز خرده مالکی و پراکندگی قطعات اراضی یکی از عناصر ساختار سنتی کشاورزی محسوب می شود که امروزه این امر به یکی از موانع اصلی توسعه کشاورزی در استان لرستان تبدیل شده است.
مشکلات پدیده خرده مالکی در کشاورزی استان لرستان:
به دلیل فقدان نگرش علمی، عدم هدف گذاری کوتاه مدت و بلندت مدت و نبود دید کارشناسی در زمین های که به صورت آبی کشت می شوند کانال ها، شبکه های آبیاری و عملیات آبرسانی به مزرعه به صورت سنتی انجام می گیرد که خود این امر باعث کاهش راندمان آبیاری(۳۰ درصد) و افزایش تلفات منابع آبی(۷۰درصد) در این سیستم ها و شبکه های نامنظم می شود. از طرفی دیگر هم در زمین های دیم و هم زمین های آبی سیستم های کشت و نوع محصول کشت شده هم خیلی بدان توجه نمی شود. هدف زارع در این سیستم کسب حداقل سودی از میزان هکتار در اختیار وی است و بحث افزایش عمکرد در واحد سطح به هیچ وجه توسط کشاورز مورد توجه قرار نمی گیرد.
راه های ارتباطی بین مزارع عموما سنتی بوده و پراکندگی قطعات امکان توسعه راه ها را در این مناطق فراهم نمی کند. از طرفی دیگر خود این امر باعث می شود که انتقال نهاده های کشاورزی به این مناطق و انتقال محصول نیز به بازار مصرف به سختی صورت گرفته و باعث مشکلات عدیده ای هم برای کشاورز و هم برای بازار مصرف گردد. در این سیستم به دلیل پایین بودن راندمان تولید کشاورز فاقد ساختمان و تاسیسات خاص کشاورزی بوده در نتیجه محصول تولیدی کشاورز تا رسیدن به بازار محصول دچار افت کمی و کیفی شدیدی می گردد و کشاورز را دچار ضرر های زیادی می گرداند.
در زمین های کوچک کشاورز در بحث مبارزه با آفات، بیماری ها و علف های هرز ضعیف عمل می کند و این مسئله باعث انتقال و طغیان بیماری ها و آفات می شود. چراکه دید کلانی در این مبحث مهم حفظ نباتات مطرح نیس و هدف فقط کسب سود در یک دوره زمانی می باشد.
اتلاف نهاده ها، نیروی انسانی و منابع در واحد های کوچ زراعی بسیار شدید می باشد چراکه بهره برداری در چنین واحد های یه صورت سنتی و تجربی انجام می پذیرد و کمتر از تکنولوژی های روز استفاده شده در نتیجه راندمان تولید بسیار پایین خواهد بود.
خرده مالکی در زمین های مجاور مراتع و جنگل ها باعث تخریب مراتع و جنگل ها در جهت افزایش سطح زیر کشت برای افزایش عملکرد می گردد و مشکلات عدیده زیست محیطی، تخریب بهترین ذخایر ژنتیکی و حیات وحش منطقه را در بر دارد.
راهکار های پیشنهادی:
استفاده از راهکار شرکت های سهامی زراعی در جهت یکپارچه سازی اراضی برای ایجاد یک سیستم هدفمند.
ایجاد نقشه و شناسنامه برای اراضی کشاورزی و برخورد قاطع با تغییر کاربری اراضی کشاورزی
آموزش فراگیر کشاورزان منطقه در سطوح مختلف سنی درجهت استفاده بهینه از کلیه امکانات بالاخص نهاده های کشاورزی .
تناسب و سازگاری تکنولوژی ها با محیط اراضی کوچک و همچنین افزایش کاربری یا بعبارتی دیگر استفاده از روش های نوین برای افزایش عملکرد در واحد سطح
استفاده از سیستم های نوین و مناسب بهره برداری از آب در جهت صرفه جویی مصرف آن، استفاده از ارقام مناسب در کشت های آبدوست در جهت کاهش مصرف آب.
ساماندهی بازرگانی محصولات تولیدی در سیستم های خرده مالکی و ایجاد سیستم مناسب قیمت گذاری بعنوان خرید تضمینی برای جلوگیری از خسارت های ناشی از افت محصول و نوسانات بازار.
بذوراصلاح شده و دیگر نهاده ها و خدمات دولتی بصورت یارانه دار برای کشاورزان خرده مالک با توجه به وضعیت بد اقتصادی آن ها اختصاص یابد.
رونق دادن به تعاونی ها و بنگاه های زود بازده کشاورزی در مناطق دچار این پدیده
اهدای تسهیلات به کشاورزان خرده مالک برای کابرد تکنولوژی ها روز و افزایش عملکرد در واحد سطح
تصویب قوانین مدون وجدی، بالاخص قوانین مربوط به ارث، برای جلو گیری از خرد شدن هر چه بیشتر اراضی کشاورزی.
سخن آخر:
وضعیت کشاورزی استان لرستان بعلت حاکم بودن نظام خرده مالکی و معیشتی از بهره وری پایینی برخوردار است و هنوز به مرحله ای از قابلیت رقابت با سایر تولید کنندگان در استان های دیگر کشور نرسیده است. استفاده سنتی از زمین های مستعد از دیگر مشکلات بخش کشاورزی در استان لرستان است که با گذشت زمان و پیشرفت تکنولوژِی کشاورزی در کشور ایران نه تنها استان ما از آن بهره مند نمی شود بلکه بعلت خرد شدن مستمر اراضی قابلیت استفاده از تکنولوژی را هم از خود سلب می نماید. عدم توجه مناسب دولت در سال های ۸۴-۹۲ به امر کشاورزی در استان لرستان باعث گردیده است که سرمایه گذاری مناسبی توسط دولت یا بخش خصوصی داخلی و خارجی در بخش کشاورزی استان صورت نگرفته و بهره برداران بخش کشاورزی از نظر سرمایه فقیر بوده و متاسفانه در بسیاری از شرایط زمانی بعلت همین فقر، بسیاری از زمین های مناطق مختلف آیش مانده و یا به روش صحیح مورد استفاده قرار نگرفته است. گذشته از این بخش کشاورزی در استان لرستان با کمبود آب که هم بعلت کاهش نزولات جوی و هم نحوه مصرف غیراصولی آن بعنوان یک تهدید اساسی مواجه است و همه ی این مسائل باعث از بین رفتن صنعت کشاورزی در استانی می گردد که سابقه ۶۰۰۰ ساله امر کشاورزی در دل تاریخ دارد. بنابراین دولت باید به فکر برنامه ای مدون بر ای جلوگیری از تبعات این امر در آینده ای نزدیک باشد در غیر این صورت افزایش حاشیه نشینی شهر ها، مهاجرت روستائیان، افزایش نرخ بیکاری و نیروی کار در جامعه، مشکلات امنیتی و اجتماعی و از بین رفتن محیط زیست و صعنت کشاورزی در استان بخش کوچکی از این مشکلات خواهد بود .