هادی قبادی / میرملاس :
با حلول سال ۱۴۳۷هجری قمری که با ماه محرم آغاز میشود اینک ۱۳۷۶ سال از واقعه جانگداز و عبرت آموز کربلا میگذرد. نهضتی که به یک انقلاب بزرگ انجامید و در مسیر حرکت تاریخ و سرنوشت بشر تاثیری بس شگرف ازخود باقی گذاشت.
عظمت و اهمیت این انقلاب بزرگ تا آنجاست که پس از وقوع آنچه که در کربلا گذشت، این موضوع تنها مورد توجه شیعیان و محبان بزرگ پرچمدار نهضت عاشورا حضرت امام حسین علیه السلام نبوده است بلکه تمامی فرقههای اسلامی و حتی غیر مسلمانان نیز به بحث و بررسی پیرامون ابعاد مختلف آن پرداخته و از درسهای آموزنده مکتب عاشورا الهام گرفتهاند و کربلا به کانون توجه تمامی انسانهای بیدار و طالب حقیقت مبدل گشته و معمار بزرگ انقلاب عاشورا حضرت حسین بن علی علیهما السلام به عنوان سرور آزادگان عالم، اسوه و الگوی حقطلبی و باطل ستیزی بر تارک تاریخ بشر میدرخشد.
در گذر زمان و طی قرون متمادی، شیعیان در احیای فرهنگ عاشورا و زنده نگهداشتن یاد و نام شهیدان والا مقام کربلا تلاشی وافر مبذول داشتهاند که اوج آن، الهام گرفتن انقلاب شکوهمند اسلامی ایران از آن مکتب خونبار است و البته فلسفه توجه جامعه اسلامی به ویژه شیعی به نهضت حسینی به این خلاصه نمیشود بلکه به اصل امامت، ولایت، ضرورت شناخت و معرفت نسبت به اسوه ها و الگوی انسانهای الهی که در خصوص سومین امام شیعیان به سبب ویژگیهای واقعه استثنایی و منحصر به فرد کربلا و ابعاد گوناگونی که این جریان تاریخساز دارد و درسهای بزرگی که نه تنها به جامعه اسلامی که به بشریت میدهد آن را در شرایط ممتازی بر صفحات تاریخ قرار داده است و به سبب همین درخشندگی و جذبه عشق حسینی است که همه ساله باشکوهتر از قبل در سراسر جهان اسلام عزای حسینی اقامه میگردد و چه بسیار کتابها که پیرامون آن به نگارش درآمده و اشعار و مراثی سروده شده است. سالها میگذرد اما به مروز زمان این عشق و ارادت نه تنها به سردی نگراییده بلکه بر حرارت آن افزوده شده و این مضمون همان روایاتی است که از معصومین در مورد حرارت عشق حسینی در قلوب مومنین وارد شده است.
در این نوشتار به برخی از عناوینی که با انقلاب عاشورا و پرچمدار این انقلاب بزرگ مرتبط است به صورت بسیار اجمالی اشاره میشود و بدیهی است که به دست آوردن تحلیلی جامع و صحیح، در گرو توجه به تمامی ابعاد و جوانب این انقلاب و مطالعه و بررسی عوامل مختلف آن است :
۱ – مقام امام حسین علیه السلام در نزد خدا ،انبیاء و اولیای الهی
شناخت شخصیت این امام همام به عنوان بنیانگذار انقلاب عاشورا و محور این حرکت اسلامی در فهم صحیح علل به وجود آمدن آن و نیز انگیزههای آن حضرت از اقدام به این حرکت تاثیری جدی دارد. حسین علیه السلام کیست؟ او در پیشگاه خدا دارای چه مقام و منزلتی است؟ چه آیاتی در قرآن کریم در بیان فضائل او نازل گردیده و شأن نزول آنها چیست؟ در سایر کتب آسمانی نیز آیا اسمی از حسین علیه السلام به میان آمده است؟ در وصف او در آن کتب چه گفته شده است؟ در روایات اسلامی به ویژه آنچه که از رسول گرامی اسلام صلوات الله علیه در معرفی شخصیت او نقل شده به چه خصوصیاتی از سالار شهیدان اشاره گردیده است؟ اینکه در روایات آمده است که تمامی انبیا در عزای او گریستهاند و در هنگامه مشکلات و گرفتاریها به او توسل جستهاند به چه صورت بوده است ؟ ادوار زندگی پربرکتش به چه صورت سپری گشته است؟ دوران طفولیت، کودکی و در زمان حیات جدش نبی اکرم صلواتالله علیه و مادرش حضرت فاطمه سلامالله علیها، نوع برخورد آنها به ویژه پیامبر عظیمالشأن اسلام با او چگونه بوده است؟ و شخصیت او در این دوران چگونه شکل گرفته است؟ در دوره جوانی، خصوصاً در اوج مظلومیت پدرش امیر مومنان علی علیه السلام چه در مدت ۲۵ سال خانهنشینی و محرومیت از حق مسلّم و الهی جانشینی پیامبر و چه در مدت قریب به پنج ساله حاکمیت، نقش امام حسین علیه السلام در کنار پدر بزرگوارش چه بوده است؟ در بحرانهای سهمگین این برهه از تاریخ اسلام حضور او چسان بوده است؟ و بعد هم در دوره ده ساله امامت امام حسن مجتبی علیه السلام و شرائط بسیار سخت این دوره، آن حضرت نقش خویش را در کنار امام و برادر خویش چگونه ایفا میکرده است؟ در بررسی پرسشهای فوق و دهها پرسش دیگر که امکان خطور آنها به ذهن وجود دارد و یافتن پاسخهای صحیح که خوشبختانه در منابع متعدد در دسترس همگان وجود دارد میتوان بیشتر به ابعاد شخصیت بنیانگذار نهضت خونین کربلا آگاهی یافت و این آگاهی میتواند در تحلیل صحیح تمامی ابعاد نهضت و بهره گرفتن بیشتر از درسها و عبرت های آن موثر باشد.
۲ – بررسی زمینههای نهضت و وقوع آن حادثه جانگداز
اینکه چه عوامل و عللی باعث شد تا آن فاجعه بزرگ به وقوع بپیوندد و نهضت خونین حسینی شکل بگیرد از مهمترین و اساسیترین نکات تحلیل جریان عاشورای حسینی در کربلاست. چه شد که در فاصله نیم قرن و تنها پنجاه سال پس از رحلت رسول خدا صلوات الله علیه، امت او بر فرزندانش شمشیر کشیدند و آنها را به سختترین وجه که در تاریخ نظیر ندارد به شهادت رساندند و به اسارت بردند ؟ آن هم در شرایطی که امام حسین علیه السلام در طول حرکت خویش از مدینه به مکه و مکه به کربلا، حجت را بر آنان تمام کرد و بارها و بارها خود را معرفی نمود. در فاصله رحلت پیامبر تا حادثه عاشورا چه تغییراتی در بینش و نگرش امت اسلام رخ داده بود که به راحتی حاضر شدند فاجعهای دردناک چون واقعه عاشورا را بیافرینند؟
به نظر میرسد برای یافتن پاسخی صحیح و دقیق به این پرسشها لازم است سه برهه از تاریخ مورد مطالعه قرار گیرد :
الف) دوره جاهلیت عرب
جامعه و ملتی که اولین مخاطبین پیام اسلام بودند در چه شرایطی به سر میبردند از نظر جغرافیایی،محیطی و آداب و رسوم اجتماعی و اعتقادات مذهبی و روابط حاکم بر آن جامعه دارای چه اصول و ضوابطی بودند ؟ چه فرهنگی بر آن جامعه حاکم بود ؟ روابط خانوادگی و قبیلگی بر چه قواعدی استوار بود ؟ و دهها پرسش دیگر که میتواند طرح گردد. اگر این بخش از تاریخ حیات عرب به خوبی بررسی شود آنگاه روشن خواهد شد که چگونه بعد از رحلت پیامبر صلوات الله علیه، بخشی از جامعه اسلامی دوباره به همان دوره جاهلیت برگشت و آن همه فاجعه را به بار آورد.
ب) دوره رسالت بیست و سه ساله پیامبر
رنجها و محنتهای بیشماری پیامبر و یاران صدیق او در این برهه حساس متحمل شدند. آیا تمام آنان که به پیامبر گرویدند دارای ایمانی قوی و راستین بودند ؟ آیا پیامبر حتی در دوران حیات خویش با کارشکنیها و سنگ اندازیهای برخی از به ظاهر مسلمانان رنج نمیبرد؟ آیا در بین یاران نزدیک آن حضرت نبودند کسانی که مدام اشکالتراشی میکردند ؟ آیا ایمان و اسلام برخی از آنان صوری و ظاهری و مصلحتی نبود ؟ آیا رنج و سختی که پیامبر و پیروان راستین او و خون دلهایی که از ناحیه برخی مسلمان نماها میخوردند بیشتر از رنج مبارزه با دشمنان آشکار و بیرونی نبود ؟ بدیهی است که در یافتن تحلیل صحیح وقایعی که بعدها در جامعه اسلامی رخ میدهد همه این پرسشها میتواند راهگشا باشد.
ج) دوره پس از رحلت پیامبر
دورهای که با حادثه سقیفه بنی ساعده آغاز شد، حادثهای که تنها ۷۰ روز با واقعه غدیرخم فاصله داشت . بر امت اسلام چه گذشته بود که در شرایطی که هنوز جناره پیامبر دفن نشده است و سرمبارک حضرتش بر دامان علی علیه السلام بود گروهی در مکانی به نام سقیفه بنی ساعده گرد آمدند و خلیفه و جانشین پیامبر را انتخاب نمودند ؟ مگر اینها نبودند که هفتاد روز قبل در غدیر خم جانشینی علی علیه السلام برای پیامبر را به او تبریک گفتند؟
معیار انتخاب آنها چه بود؟ آیا این بازگشت به همان جاهلیت اولی نبود ؟ آیا در سقیفه بنی ساعده رگههایی از همان دوره جاهلی که در دوران رسالت پیامبر از روی مصلحت مکتوم مانده بود زنده نشد ؟ پس از حادثه سقیفه بنیساعده چه حوادثی در جامعه اسلامی رخ داد ؟ چرا آن همه اهانتها را به جانشین واقعی پیامبر روا داشتند ؟ چرا خانه علی علیه السلام و زهرای اطهر سلام الله علیها را به آتش کشیدند ؟ چرا پهلوی آن بانوی دو عالم را شکسته و بر صورت مبارکش سیلی نواختند ؟
چرا عترت پیامبر را با وجود آن همه سفارش، در تنگنا قرار داده و ظلم وجور فراوان بر آنان رواداشتند ؟
چرا حاکمان و والیان ناصالح، مقدرات امور مسلمانان را به دست گرفتند؟ چرا امثال معاویه بن ابی سفیان و ولیدبن عقبه و مروان بن حکم و زیاد بن ابیه را برای حاکمیت بر مسلمانان گماردند ؟ تقویت حکومت معاویه در شام و حمایت مستمر از او چه نتایجی را به بار آورد ؟ شکافتن فرق مبارک علی علیه السلام در محراب مسجد کوفه و شهادت مظلومانه امام حسن مجتبی علیه السلام و تیرباران جنازه مطهرش نتیجه چه بود؟ از بین رفتن سنتهای الهی، نبوی و احیای فرهنگ جاهلی و گسترش ظلم و جور و جنایت و معصیت و ایجاد بدعتهای ناروا و تضییع هزاران حق از حقوق مسلم مسلمانان و افراد جامعه اسلامی و قتل صدها انسان بیگناه از کجا نشأت گرفت ؟ و از همه اینها فجیعتر اعلام ولایتعهدی یزید که فسق و فجورش بر همه روشن بود توسط معاویه ثمره چه بود ؟ آیا جز این بود که تمامی فجایع و انحرافاتی که پس از ارتحال جانسوز پیامبر اکرم صلوات الله علیه در جامعه اسلامی به وجود آمد ریشه در حادثه سقیفه بنی ساعده داشت؟ و چه زیبا آن شاعر عرب ((مهیار دیلمی)) در یک بیت شعر خود این حقیقت را خطاب به امام حسین علیه السلام بیان کرد و گفت :
فَیَومُ السَّقیفَهِ یَا بنَ النّبی
طَرَّقَ یَومَکَ فی کَربَلا
ای پسر پیامبر! حادثه سقیفه، شهادت تو را در کربلا زمینهسازی کرد.
در این نوشتار، مقصود بیان اجمالی مطالب با طرح پرسشهایی مرتبط با آن است. اگر بنای بر تفصیل باشد تحلیل این بخش تاریخ و بیان جزئیات آنچه که در فاصله دو حادثه سقیفه بنیساعده و عاشورای حسینی گذشت، نیازمند مباحث بسیار گسترده و عمیق است که اینجا مجال آن نیست اما خوشبختانه تمامی جزئیات آن در تاریخ حتی در منابع اهل سنت ثبت است.
۳ – بررسی تاریخ وقوع نهضت حسینی بهنگام به حکومت رسیدن یزیدبن معاویه
چرا امام حسین علیه السلام حرکت خویش را پس از مرگ معاویه آغاز کرد ؟ دوره امامت آن حضرت از سال ۵۰ هجری و در پی شهادت برادرش امام حسن مجتبی علیه السلام شروع میشود و این در حالی است که معاویه با شدت بیشتر به جنایات خود ادامه میداد و توطئه شهادت امام دوم شیعیان هم نمونه بارز آن بود اما چرا حسین بن علی علیه السلام در همان تاریخ شروع امامت خویش قیام نکرد ؟ آن حضرت در سالهای آغازین امامت، چه عکس العمل هایی در قبال حکومت معاویه داشت؟ مخالفت خود را چگونه ابراز میداشت؟ آیا در زمان معاویه قیام نفرمود؟ چرا به محض به قدرت رسیدن یزید قیام کرد؟ آیا دعوت کوفیان عامل اصلی این حرکت بود؟ در حکومت یزید چه شرائطی بر جامعه اسلامی حاکم شد که امام سکوت را جائز نشمرد؟ شخص یزید دارای چه خصوصیات و ویژگیهایی بود که امام تحت هیچ شرایطی به حضور او بر مسند حکومت رضایت نداد و با تمام توان به مقابله با او برخاست ؟ چرا امام همین برخورد را با معاویه که سرمنشأ تمامی این فجایع بود نکرد ؟ آیا عوام فریبیهای معاویه باعث شده بود تا امام در زمان او زمینه حرکت را مساعد نبیند ؟ یافتن پاسخ این پرسشها روشن میسازد که چرا حضرت این مقطع از تاریخ را برای تحقق انقلاب عاشورا برگزید .
۴ – بررسی خروج امام حسین(ع) از مدینه
چرا امام پس از پاسخ منفی به دعوت ولید والی مدینه در خصوص بیعت با یزید، مدینه را ترک نمود؟ چرا در مدینه نماند و شهر پیامبر را به کانون مخالفت با حکومت یزید مبدل نساخت ؟ اگر قصد مبارزه با یزید و یزیدیان و تشکیل حکومت و احیاء سنت نبوی را داشت چرا شهر جدش پیامبر و مرکز حکومت او یعنی مدینه را انتخاب نکرد؟ چرا پس از خروج از مدینه، در شهر مکه رحل اقامت افکند و بیش از چهار ماه در مکه توقف نمود؟ در مدت اقامت در مکه چه برنامههایی را به اجرا درآورد وانگیزه او از توقف چند ماهه در شهر مکه چه بود ؟ آیا برای حجاج بیتالله الحرام که از تمامی بلاد اسلامی، به شهر مکه وارد میشدند برنامه خاصی داشت؟ چرا مناسک حج را نیمه تمام گذاشته واین دیار را به مقصد کوفه ترک نمود؟ آیا او با هدف پاسخ مثبت به دعوت نامههای مردم کوفه و بصره، راه کوفه را در پیش گرفت ؟ چرا در مکه نماند و برنامههای مبارزاتی خویش علیه حکومت یزید را در شهر نزول وحی عملی نساخت؟ چرا مکه معظمه میعادگاه بتشکنان و یادآور مبارزات جدش رسول الله علیه کفار و مشرکین را به مرکز قیام مبدل نساخت ؟ و چرا در آن دیار ماندگار نشد ؟ اینها همه سوالاتی است که یافتن پاسخ درست آنها در آگاهی یافتن به فلسفه واقعی قیام امام کمک خواهد کرد .
۵ – ترکیب کاروان حسینی
زمانی که امام از مدینه خارج شد تمامی اهل بیت او و تعدادی از یارانش او را همرانی نمودند. چرا امام در کاروان خود این مجموعه را جای داد؟ چرا در این کاروان از کودک چند روزه حضور داشتند (زیرا علیاصغر اگر در کربلا شش ماهه بوده قطعاً به هنگام خروج کاروان حسینی از مدینه چند روزه بیشتر نبوده است) تا کودکان دو سه ساله و نوجوانان یازده و سیزده ساله و دختران و پسران خردسال؟ اگر به قصد مبارزه با حکومت یزید و تشکیل حکومت اسلامی حرکت کرد همراهی این تعداد کودک و نوجوان به چکار میآمد ؟ و اگر به قصد پاسخ به نامههای اهل کوفه و بصره، شهر مکه را نیز پشت سر نهاد بازهم همراه بردن اطفال و دختران و زنان برای چه بود؟ در کاروان، دختران و پسران جوان و نیز زنان حضوری فعال داشتند، فلسفه حضور آنان چه بود ؟ آنان در این کاروان چه نقشی را ایفا مینمودند ؟ در کنار آنان حضور سالخوردگان به چه معنی بود ؟ حضور گروههای مختلف سنی از دختر و پسر گرفته تا زن و مرد در کاروان کربلا به چه منظور بود ؟ این ترکیب عجیب و استثنایی چه هدفی را دنبال می نمود؟ و امام چرا همه اینها را با خود همراه برد ؟
۶ – خط مشی ، شعارها و سخنان امام حسین علیه السلام از آغاز حرکت از مدینه تا لحظه شهادت
چه چیز بهتر از سخنان و فرمایشات آن حضرت میتواند مبیّن اهداف حرکت او باشد ؟ و چه مأخذ و منبعی مطمئن تر از بیانات و سخنرانیهای سالار شهیدان میتواند انگیزههای او را از حرکت و قیام و انقلابش تبیین نماید؟
از همان لحظات آغازین حرکت و خروج از مدینه، حضرت سخنانی در قالب خطبه، پاسخ به پرسش، پاسخ به نامه مردم بصره و کوفه، وصیت نامه و امثال آن دارد. در لابه لای مجموعه این گفتارها حضرت صریحاً وضعیت اسفناک جامعه اسلامی را در آن روز و در آن عصر و زمان بیان فرموده و لزوم قیام علیه حکومت جور را با استناد به آیات کریمه قرآن و روایات جدش رسولالله صلوات علیه با تعابیر گوناگون و به صورت مکرر ذکر فرموده است.
مجموعه این گفتارها در کتبی تحت همین عنوان توسط برخی از محققین و نویسندگان جمع آوری و به زیور طبع آراسته و قابل دسترسی است و بدیهی است که در آگاهی یافتن به تاریخ نهضت کربلا و بسیاری از حوادث حتی جزئیات امور، این مجموعه ثمربخش است و میتوان به بسیاری از ابعاد نهضت حسینی پی برد.
علل و انگیزههای حضرت از حرکت خویش، پاسخ به بسیاری از شبهاتی که مطرح میگردید، خبر دادن از حوادث آینده، پیشبینیهای حضرت در مورد سپاه عمر سعد و تحقق آنها، سرودههای حکمتآموز حضرت، رویای امام در شب عاشورا، سخنان امام بر بالین یارانش به هنگام شهادت آنها، ادعیه و مناجاتهای حضرت و دهها عنوان دیگر مسائلی هستند که در مجموعه گفتارهای امام در تاریخ ثبت است.
۷ – بررسی موضع گیریهای متفاوت در قبال حرکت امام حسین علیه السلام
واکنش شخصیتهای مختلف نسبت به حرکت امام چه بود ؟ عوامل حکومت یزید با چه ترفندهایی قصد آن داشتند تا امام را برای بیعت با یزید متقاعد سازند.
به عنوان نمونه نوع برخورد ولید بن عقبه استاندار وقت مدینه یا مروان حکم استاندار سابق مدینه و عامل معاویه و پیشنهادات آنها به امام چگونه بود و حضرت چه پاسخهایی به آنها داد ؟ نظر برخی از نزدیکان امام امثال محمدبن حنفیه و عمر اطرف که از برادران ناتنی حضرت بودند و یا ام سلمه از زنان پیامبر که امام حسین علیه السلام او را به عنوان مادر خطاب میکرد در مورد حرکت امام چه بود و حضرت چه پاسخی رابرای تبیین قیام خویش ارائه فرموده است ؟
در تاریخ ضبط است که پس از جریان مخالفت امام در موضوع بیعت و تصمیم وی به مبارزه و حرکت، در مدینه منوره و در میان افراد معروف و مخصوصا در میان خاندان و قوم و خویش آن حضرت معلوم گردید چند تن از آنان که از وظیفه مقام امامت و رهبری بیاطلاع بودند و در اثر علاقه ای که به حفظ وجود امام داشتند به حضور آن حضرت رسیدند و سازش با یزید را به امام پیشنهاد نمودند و در تحلیل حرکت امام توجه به این نکات نیز ضرورت دارد.
رأی و نظر دیگران چه بود؟ برای منصرف نمودن حضرت از حرکتش، ابن عباس پسر عموی پیامبر چه پیشنهادی ارائه کرد و چه پاسخی شنید ؟ پیشنهاد عبدالله بن جعفر پسرعمومی حضرت و شوهر حضرت زینب سلام الله علیها چه بود ؟ و امام حسین علیه السلام در پاسخ به خیرخواهی او چه فرمود ؟ موضع بزرگان جامعه اسلامی آن روز نسبت به حرکت امام اعم از موافق و مخالف چه بود ؟ و آنها برای بیان موضع خویش به چه چیز استدلال مینمودند. سخنان آنان و جوابهای امام در درک شرائط آن زمان و پی بردن به اسرار نهضت عاشورا میتواند بسیار سودمند باشد.
۸ – بررسی وضعیت اجتماعی بلاد و طوائف و گروههای مختلف در زمان حادثه جانگداز کربلا و نقش آنان در زمینه سازی واقعه کربلا
آنگاه که امام حسین علیه السلام مخالفت صریح خود را با مسئله بیعت با یزید آشکار ساخته و تصمیم به ترک مدینه گرفت و باحضور بر مزار جدش رسول الله و وداع معنا دارش با آن حضرت، عزم خویش را بر ترک مدینه النبی جزم کرد و خط سیر خود را تبیین نمود، واکنش مردم مدینه چه بود ؟ آیا او را همراهی نمودند ؟ موضع اهل مدینه در قبال حرکت امام حسین علیه السلام چه بود ؟ آیا مانع خروج او از مدینه نشدند و با ابراز حمایت و دفاع از حضرت، از او خواستار ماندن وی در مدینه نشدند ؟ موضع اهل مکه چه بود ؟ در توقف چند ماهه حضرت در شهر مکه چه تعداد از مکیان به ایشان پیوستند و کاروان حسینی را همراهی نمودند ؟ آیا مکیان از امام خواستند تا در حرم امن الهی بمانند و مکه را ترک نکنند؟ به طور کلی آنها باحرکت امام موافق بودند یا مخالف ؟ سایر شهرها و بلاد چطور ؟ مردم بصره و اهل کوفه از خود چه عکسالعملی بروز دادند ؟
چرا از میان تمام شهرهای جهان اسلام در آن زمان، بیش از همه مردم کوفه از امام دعوت به عمل آوردند تا امام آنان را رهبری نماید و حکومت تشکیل دهد؟ آن همه نامه و دعوتنامه که حاوی اصرار به امام بود با چه انگیزهای مینوشتند و چرا بر پیمان خویش نماندند ؟ مردم کوفه دارای چه خصوصیات و ویژگیهای اخلاقی بودند که ابتداء هزاران هزار نامه نوشتند و با گذشت تنها چند روز از خواسته خود منصرف شدند ؟ و نه تنها منصرف شدند بلکه بر امام شمشیر کشیدند ؟ نقش مردم شام و دیگر بلاد در وقوع حادثه جانگداز کربلا چه بود؟ شامیان که اسلامشان را از معاویه و بنی امیه آموخته بودند نسبت به امام حسین(ع) و مقام و منزلت او چقدر شناخت داشتند ؟ با چه انگیزه ای یزید را حمایت می نمودند ؟ طرفداران امام در شامات چه تعداد بودند ؟ بررسی میزان نقش هر یک از شهرهای مهم زمان حیات امام حسین علیه السلام و تحلیل دقیق انگیزههای آنان در نیل به یک تحلیل صحیح پیرامون نهضت عاشورا میتواند بسیار موثر باشد .
۹ – مطالعه تاریخ زندگی سربازان دولشگر و لشگریان در هر دو جبهه
سپاه عمر سعد را چه افرادی تشکیل میدادند و از چه طوایفی بودند؟ آنها با چه انگیزهای در سپاه یزید گردآمده بودند ؟ آیا تبلیغات گسترده امویان و جوسازیهای دیرینه معاویه، ذهن آنان را منحرف ساخته بود یا آنان تحت تاثیر دنیا خواهی و دنیا طلبی، سپاه یزید و عمر سعد را همراهی میکردند ؟ آنها دارای چه تربیت خانوادگی بودند و در چه محیطی رشد کرده بودند ؟ آیا در خاندانی اصیل رشد یافته بودند یا در دامان پدران و مادران دنیا طلب بزرگ شده بودند ؟ نوع تربیت آنان چه تاثیری در حضورشان در سپاه یزید داشت ؟ سرگذشت زندگی آنان چه بوده که عاقبت سر از لشگر عمرسعد درآوردند ؟
یاران امام حسین علیه السلام چه کسانی بودند؟ چه تعداد از آنان از بنی هاشم بودند؟ مابقی از چه طوایفی بودند و به چه انگیزهای امام را همراهی می نمودند ؟ آنها دارای چه سوابقی در زندگی خویش بودند ؟ با وجود لشگر به ظاهر بزرگ عمر سعد، چگونه انصار و یاران حضرت حاضر شدند در مقابل آن سپاه گران مقاومت نمایند و از امام خویش حمایت نموده و او را یاری نمایند ؟ مگر اینان که بودند که از نظر قوت ایمان و ثبات عقیده به این مرحله از یقین رسیده بودند ؟ چرا آنگاه که خود را در محاصره شدید دشمن دیدند صحنه را ترک نکردند ؟ چرا آنگاه که تجهیزات جنگی لشگر عمر سعد را نظاره نمودند امام خویش را تنها نگذاشته و با وجود عده بسیار کم نسبت به سپاه مقابل، پایداری پیشه ساخته و مقاومت کردند ؟ براستی مطالعه ادوار زندگی و حیات تک تک یاران حسین علیه السلام برای آنان که بدنبال حقیقت هستند میتواند بسیار راهگشا باشد و بدیهی است که این نکته نیز در تحلیل صحیح وقایع کربلا تاثیری شگرف دارد. یعنی بررسی دوره زندگی، محیط و خانوادهای که افراد تربیت یافتهاند و شناخت انگیزهها و اهداف سپاهیان هر دو لشگر و مطالعه ادوار زندگی تک تک آنها، بیشک میتواند در تحلیل جامع و همه جانبه نهضت حسینی موثر باشد .
۱۰ – بررسی آنچه که در مسیر حرکت کاروان حسینی از مکه تا کربلا گذشت
کاروان در چه منزلگاههایی توقف نمود؟ در این مسیر با چه افراد و گروههایی مواجه شدند و آیا امام با آن افراد سخنانی داشتهاند یا نه ؟ آیا آنها را دعوت به یاری خویش نمودهاند ؟ آیا فلسفه اینکه مکه را ترک نموده و مناسک حج را ناتمام گذاشته و بسوی کوفه در حرکت است را بیان فرموده اند ؟ اصلا در این مسیر چه اتفاقاتی برای کاروان حسینی به ویژه قافله سالار آن رخ داده است ؟ چرا آنگاه که در یکی از همین منازل خبر شهادت مسلم بن عقیل را آوردند بازهم به حرکت خود ادامه داد ؟ چرا کاروان حسینی به کوفه نرسید و مسیر حرکت آن رو به کربلا شد ؟ چه کسانی مانع شدند تا آنها به کوفه بروند؟
نقش سپاهی که حرّ بن یزید ریاحی آنرا فرماندهی میکرد در این جریان چه بود ؟ نوع برخورد امام و یارانش با سپاه حرّ چگونه بود؟ آیا امام با حرّ و سپاهش مذاکراتی نیز داشتند یا نه ؟ چرا حرّ و سپاهش که از طرف عبیدالله بن زیاد مأموریت داشتند کاروان حسینی را از حرکت بسوی کوفه بازدارند، به هنگام اقامه نماز جماعت ظهر و عصر، به امام حسین علیه السلام اقتداء نمودند ؟ اگر او را به امامت قبول داشتند چرا مانع ادامه حرکت او شدند ؟ آیا امام با ایراد خطبه و سخنرانی سعی در بیدار نمودن وجدان خفته آنان داشتند ؟ عاقبت برخورد این دو سپاه به کجا انجامید ؟ آیا سپاه حرّ، کاروان حسینی را وادار کرد که حرکتش به سرزمین کربلا منتهی شود یا خود این مسیر را اختیار نمودند ؟ توقف در کربلا چطور ؟ چرا کاروان در این سرزمین رحل اقامت افکندند ؟
آیا امام در اینکه خود و همراهانش در زمین کربلا متوقف شده و در آنجا قیام خود را رهبری کرد نظر و انگیزه خاصی داشتهاند یا عوامل دیگر موجب این توقف و برپا داشتن خیمهها گردید ؟
در تمام مسیر مکه تا کربلا حضرت سخنان بسیاری ایراد فرمودهاند، به پرسشهای فراوانی پاسخ دادهاند، افراد مختلفی را دعوت به یاری نمودهاند که بررسی جامع آنچه که در این مسیر گذشته است و مطالعه سخنان آن حضرت میتواند در یافتن پاسخ صحیح سوالات فوق موثر و مفید باشد.
۱۱ – وقایع ایام حضور کاروان حسینی در سرزمین کربلا به ویژه حوادثی که در روز عاشورا رخ داد
با وجود روایات و اخبار و شنیدنیها ی بسیار پیرامون آنچه که در کربلا گذشت اما به نظر میرسد اطلاعات افراد پیرامون آن حتی در خصوص وقایع روز عاشورا با کاستیهایی مواجه بوده بلکه بعضا با تحریفاتی همراه است.
در آن چند روز بین دو سپاه چه گذشت ؟ موضوع قطع آب چگونه بوده و نحوه دسترسی لشگر امام به آب، به چه صورتی بوده است ؟ امام برای هدایت قوم چه اقداماتی نمودند ؟ چه مذاکراتی صورت گرفت ؟
نهایتاً چگونه واقعه کربلا منجر به حوادث عاشورا شد ؟ در شب عاشورا در سپاه امام چه گذشت ؟ در روز عاشورا حوادث چگونه آغاز شد ؟ نحوه مبارزه و سپس شهادت یاران امام چگونه بود ؟ عکس العمل امام در قبال شهادت بستگان و یارانش چگونه بود؟ آن حضرت در روز عاشورا چه درسهایی به بشریت داد ؟ در سپاه دشمن چه مسائلی در جریان بود ؟ چه تعداد از آنان به درک واصل شدند ؟ نحوه کشته شدن آنان به چه صورت بود ؟ پس از شهادت حضرت بر قیام امام حسین علیه السلام چه گذشت ؟ جزئیات حوادث چگونه بوده است ؟ و ….. و ……
۱۲ – حرکت کاروان اسراء و نقش بسیار اساسی امام سجاد و حضرت زینب سلام الله علیهما در تداوم نهضت حسینی و ابلاغ پیام خون شهدا و رسوا نمودن حکومت یزید
سپاه عمر سعد چه جنایاتی بر اسرا روا داشتند؟ در طول حرکت اسراء به کوفه و شام بر آنان چه گذشت ؟ قافله سالار اسراء چگونه در خطابههای خویش در کوفه و شام، یزید و یزیدیان را رسوا ساخت و پس از آن نهایتا در شام چه گذشت ؟ کاروان چگونه شام را ترک نمودند ؟ امام سجاد(ع) و زینب سلام الله علیها در مجالس و محافل امویان در کوفه و شام چگونه به ایراد سخن پرداختند و در خطبه های خویش چه فرمودند که این کاروان به هنگام خروج ازشام وضعیت دیگری پیدا نمود ؟
محور برنامههای آن بزرگواران در بیان اهداف نهضت حسینی و افشای جنایات بنیامیه چه بود؟
۱۳ – بازتاب کوتاهمدت نهضت حسینی و شروع نهضت توابین
آیا پس از واقعه عاشورا و به ویژه روشنگریهای امام سجاد و زینب سلام الله علیهما، وجدان خفتهای برخی بیدار نشد ؟ آیا کسانی که به یاری امام حسین علیه السلام نشتافتند پس از شهادتش، ندامت و پشیمانی آنان را فرا نگرفت ؟ چه کسانی به عنوان توابین به پاخاستند ؟ سردمدار نهضت توابین چه کسی بوده است ؟ آنها در مجازات قاتلین شهدای کربلا به چه توفیقاتی دست یافتند و عاقبت کارشان چه شد ؟ پس از توابین، قیام علویان به چه صورت بوده است ؟ زیدیان چه کردند و در راه خونخواهی شهیدان نینوا به چه اقداماتی دست زدند؟
در مطالعه و تحلیل نهضت حسینی به این بخش از تاریخ نیز کمتر توجه میشود که ضرورت دارد با بررسی دقیق تمام آنچه که در این راستا گذشته است، این بخش نیز مورد مداقه قرار گیرد.
۱۴ – بازتاب و دستاوردهای جاویدان نهضت حسینی و ثمرات انقلاب عاشورا در تاریخ بشریت و درسهای فراوان آن
آیا نتیجه نهضت حسینی صرفاً عرضه اسلام محمدی در برابر اسلام ابوسفیانی بود ؟ آیا این نهضت به شکلگیری مکتبی نوین برای نجات اسلام نینجامید ؟ آیا امام حسین علیه السلام به عنوان الگویی برای تمامی آزادگان عالم معرفی نگردید ؟ آیا با گذشت صدها سال و قرنها از آن واقعه بزرگ، چراغ نهضت خاموش شد یا الهامبخش هر نهضت آزادی خواهانه گردیده است؟
تاریخ به روشنی به اثبات رسانده که بسیاری از آزادگان و نهضتهای آزادیبخش، از درسهای عاشورا الهام گرفته و تا قیام قیامت این نهضت چراغ راه آزادگان عالم خواهد بود.
آنچه در این مقال به اختصار گذشت تنها نگرشی اجمالی به نهضت حسینی بود. روشن است که دستیابی به تمامی اسرار، رمز و رموز و تحلیل جامع این نهضت بزرگ، نیازمند مطالعه و بررسی تفصیلی تمامی ابعاد آن است که خوشبختانه منابع غنی و جامع در دسترس همگان میباشد.
به امید آنکه تمامی خصال و فضائل امام حسین علیهالسلام، این رحمت واسعه الهی نصب العین آحاد جامعه اسلامی باشد.
ان شاءالله
سلام و درود خدا بر شیخ رند
امید که سلامت و بهروز باشید.
حکیمی می گفت: حسین بن علی بزرگترین شکست خورده ی پیروز دنیاست…
حسین بن علی در ظاهر شکست خورد ولی هیچ شکستی مانند شکست او “همراه با پیروزی و تاثیرگذاری” بر امت جدش نبود. به همین دلیل است که هنوز هم نام حسین، راه حسین، عشق حسین و… زنده است.
سلام بر شیخ هادی عزیز استفاده نمودیم تقبل اله
درود بر روان پاک شیخ عزیز و متفکر…بسیار استفاده بردیم از قلم خوشنویستان..امیدوارم همیشه قلمتان تیز و نویسا و افکارتان و مانا و پویا باد…سربلند و سبز باشید
از خرمن تو خوشه نچیدن سخت است
بر کرب و بلایت نرسیدن سخت است
یک عمر حسین گفتن و از درگه تو
یکبار جوابی نشنیدن سخت است
حاج آقا بسیارزیباوخواندنی بود دست مریزاد
ضمن عرض سلام وادب واحترام وتسلیت ایام سوگواری سالار وسرور شهیدان حضرت امام حسین (ع).
تقدیر وتشکر از حاج آقا قبادی بخاطر این متن بسیار جذاب وآموزنده .
ان شاء الله اینگونه مطالب توسط اهل قلم منجمله حاج آقا قبادی وسایر دوستان بزرگوار که دراین زمینه استادهستند تداوم داشته باشد. التماس دعا.
درود خدا بر عمو . واقعا جذاب و آموزنده بود. دستت درد نکنه.
سلام واقعا حاج آقا قبادی عالمی وارسته و متواضع هستن و ای کاش ایشان کاندید بشن
مقاله شما عالی بود انشا الله این سری بحث ها ادامه داشته باشند تا جوانان این دیار نیز از علوم حضرتعالی بهرمند شوند
درود بر شما دوست عزیز. خسته نباشید .
به امید شناخت عمیق از آفرینش عاشورا و همراه کردن احساسات با معرفت حسینی
سلام حاج آقا قبادی قیام امام حسین را شما براساس مستدات تاریخی به نحوه احسن بیان فر مودید