احسان صلاحی / میرملاس :
پوشش جنگلی و مراتع از مهمترین عوامل موثر جلوگیری از فرسایش های آبی و خاکی هستند. از بین عوامل مختلف تاثیرگذار در بروز سیل، می توان به عدم پوشش گیاهی از نظر نوع و درصد آن و وضعیت خاک از نظر نفوذپذیری می توان اشاره نمود. بر اساس امار، تخریب جنگل ها در سی سال اخیر حدود ۲۲۵ میلیون متر مکعب بوده که نه تنها ارزش اقتصادی خسارت زیادی به کشور وارد می شود بلکه خسارت ناشی از جاری شدن سیل و همچنین طوفان، فرسایش خاک و … غیر قابل تصور می باشد. عدم مدیریت در بهره برداری از آب و جنگل، باعث اختلالاتی در طبیعت و نامساعد شدن شرایط زیست برای تمامی موجودات زنده و افسار گسیختگی طبیعت شده است. جنگل می تواند سنگین ترین بارش های جوی را تحمل کند، آب باران را در خود نفوذ دهد و از جاری شدن سیل بر سطح زمین جلوگیری کند. نتایج نشان داده که تخریب جنگل تا ۸۰ درصد باعث تشدید سرعت و قدرت تخریب سیلاب هاگردیده است. در دهه های گذشته بیشتر بارندگی ها استان لرستان و شهرستان کوهدشت در پاییز و زمستان به شکل برف بود که ماحصل این بارش ها ذخیره حجم قابل توجهی از منابع آبی در دامنه کوه‌ها و در پایین دست سود بردن روستاییان،کشاورزان،دامداران و عشایر بود. اما در سال اخیر بر اثر عدم توجه به محیط زیست و تخریب آن بارش های جوی تاثیر منفی بر اقتصاد و حتی محیط زیست این مناطق داشته است. استان لرستان در بین استان های ناحیه زاگرس حدود یک میلیون و دویسصت هزار از جنگل های بلوط را دارا می باشد که حدود ۲۰ درصد از سطح جنگل های بلوط ناحیه زاگرس را شامل می شود. شهرستان کوهدشت نیز به دلیل آب و هوای بهینه جهت رشد درختان بلوط مکان مناسبی برای این درخت می باشد و بر اساس آمار ها حدود ۱۵۱ هزار هکتار از جنگل های بلوط استان مربوط به شهرستان کوهدشت می باشد.
نقش درختان بلوط در کنترل رواناب های حاصل از نزولات جوی:
درختان و جنگل ها بلوط به دلیل ریشه آن ها و فعالیت میکروارگانیسم های موجود در اطراف ریشه درختان، موجب نفوذ نزولات آسمانی در خاک و ذخیره این نزولات می شوند. به طوری که هر هکتار از این درختان قادر به ذخیره سازی ۵۰۰ تا ۲۰۰۰ مترمکعب آب در خاک در طول سال زراعی و ریزش نزولات هستند. همچنین پستی و بلندی های ایجاد شده در سطح خاک توسط درختان بلوط باعث می شود که حرکت آب بر روی دامنه ها بسیار آهسته گردد و سرعت نفوذ این جریان ها را در خاک افزایش می دهد. علاوه بر این از آنجایی که یکی از مهمترین عوامل ایجاد فرسایش، رواناب های سطحی می باشد این درختان با اثر بر روی جریان های سطحی و رواناب ها نیز می توانند، تاثیرات عمده ای را در جلوگیری از فرسایش خاک های این مناطق داشته باشند. زمان نفوذ یک لیترآب در زمین هایی که دارای پوشش درخت می باشد حدود ۷ دقیقه است این درحالی است که سرعت نفوذ آب در اراضی کشاورزی ۴۶ دقیقه و در مناطق غیرجنگلی این زمان حدود ۴ ساعت می‌باشد .به عبارتی دیگر سرعت نفوذپذیری بارش‌ها در خاک‌های مناطقی که درختان در آن قرار دارند ۴۰ برابر بیشتر از اراضی بدون درخت است. در نتیجه در ختان نقش مهمی را در تغذیه سفره های آب های زیر زمینی و افزایش سطح آن ها بر عهده دارند. تخریب درختان بلوط علاوه بر شرایط خشکسالی، کاهش نزولات جوی و افزایش بهره برداری از سفره های آب های زیر زمینی برای کشت های آبدوست یکی از دلایل مهم کاهش این منابع آبی در شهرستان کوهدشت است.
در چندسال اخیر در حاشیه جاده اولادقباد و مسیر های جنگلی دیگر علارغم هشدار های مسئولین مربوطه و پیگیری های آنان، متاسفانه عده ای قلیل برای افزایش سطح زیر کشت زمین های زراعی خود و تولید زغال(کیسه ای ۲۰ هزارتومن) مبادرت به قطع و نابودی درختان بلوط کهنسالی( با قیمت ۹۰۰میلیون تومان) کرده اند که اکنون عدم حضور آن درختان باعث سیلی سیل ویرانگر بر پیکره شهر کوهدشت گردید. در تیرماه امسال نیز آتش سوزی عظیم بر زخم این درختان افزود و بیش از هزار هکتار از آن در طعمه اتش بی مهری سوخت. امروز زمانی که قطرات نرم باران بر خاک تفتیده کوهدشت شروع به باریدن نمود در اثر کاهش تخلخل و نفوذ پذیری آن به دلیل فشرده شدن بافت و عدم پوشش گیاهای مناسب به صورت رواناب بر سطح آن جاری گشت که باعث خسارت در مناطق تکیه ضرون، هومیان، قطع ارتباط مناطق روستایی و عشایری کوهدشت شمالی، تخریب انارستان های تنگ سیاب و همچنین بخشی از آن راه شهر را در پیش گرفته و در نهایت جان سه شهروند بی گناه را گرفت. همچنین زمین های زراعی که در مسیر این سیل قرار گرفته بودند قشر سطحی خاک که حاوی مواد معدنی و مغذی جهت تغذیه گیاهان زراعی است شسته شده و بصورت رواناب جاری گشته و درنهایت هرز می رود و این زمین ها توانایی باروری خود را از دست داده اند.
حال این سوال باقی است اگر در ختان بلوط بودند و یا اینکه طرح های ابخیزداری در نقاط جاری شدن سیل وجو داشت آیا شدت خسارت اینچنین بود؟