به دنبال وقوع سیلاب درکوهدشت و طغیان رودخانه داخل شهر، منازل مسکونی،سازه های شهری و تجاری زیادی تخریب شدند.
کانال های انتقال آب ، آسفالت معابر و فضای سبز دچار آسیب شدند ،برق ۵۸ روستا ، راه ارتباطی ۸۰ روستا و آب ۶۰ روستا قطع شد.
اما زیرساخت چیست و به چه معناست که به محض وقوع حوادث مطرح می شود و با عبور از بحران فراموش می شود و از یادها می رود تا زمانی که دوباره اتفاقی رخ دهد.
زیر ساخت دقیقا کاری اساسی و ریشه ای و بنیادی است که اساس و پایه را از ویرانی ، آسیب و تخریب مصون می کند و حال اگر خود از پای بست ویران باشد سیل و طوفان و زلزله هم که نباشد به تلنگری فرو می ریزد و مدیریت همان بحران خود کاری سخت و حتی غیر ممکن هم خواهد شد که دیگر از عهده هیچ مقام و مسوولی هم کاری ساخته نیست، باید زیرساخت ها را ساخت تا در زمان وقوع حادثه بتوان بحران را مدیریت کرد.
زیرساخت ،در عمومی ترین حالت، یک دسته از عوامل ساختاری به هم پیوسته می باشد که تکیه گاه اسکلت یک ساختمان کامل را فراهم می کند این واژه در زمینه های متفاوت معانی گوناگونی می دهد، اما شاید در بسیاری موارد جهت اشاره به جاده ها، و مجرای فاضلاب از آن استنباط شود ، همچنین ممکن است این عوامل گوناگون مجموعا زیرسازه شهری، زیرسازه مربوط به شهرداری، یا بطور ساده سازه های عمومی نامیده شوند.
حال با توجه به ترسالی امسال ، کوهستانی بودن منطقه لرستان، نفوذ ناپذیری آب و در دره واقع شدن شهر خرم آباد که با کمترین بارشی آب به سطح شهر جاری می شود زیرساخت ها چقدر با این شرایط تطابق دارند؟!
مشکلاتی که با وقوع بارش های سیلابی می توانند رفت و آمد را مختل کنند پس چه باید کرد تا در موقع بحران در مدت زمانی کمتر بتوان مشکل را مدیریت کرد.
در خرم آباد مرکز استان لرستان آنچه مسلم و مورد تاکید کارشناسیان است مشکل آبگرفتگی معابر و خیابان ها و از همه بدتر آبگرفتگی زیرگذرهای این شهر است که با بارش هایی در حد معمول و نرمال همین زیرگذرها خود معضلی می شوند که مشکلات آبگرفتگی شهر را چندین برابر می کند و رفت و آمد ها را مختل می کند.
حال با توجه به مدل های دمایی که بارش های خوبی را در زمستان و پاییز امسال برای استان پبش بینی شده است باید به سمتی پیش رفت تا بتوان از این بارش ها به عنوان فرصتی مطلوب برای استان استفاده کرد.
خرم آباد شهری دامنه ای و دره ای است به این صورت که در قعر یک دره واقع شده و اطراف آن دامنه با شیب در اطراف است که با اولین بارش ، حتی بارش هایی در حد معمول با شتاب به سطح شهر فرود می آیند در حالی که شهرهای مسطح بارش ها در جداول جاری و در نهایت از خروجی ها هدایت می شوند.
* شبکه جمع آوری آبهای سطحی مطالعه شده نیست
محمد فتحی بیرانوند معاون برنامه ریزی و توسعه شهرداری شهرستان خرم آباد در گفت و گو با ایرنا گفت: شبکه جمع آوری آبهای سطحی در بیشتر نقاط استان و خرم آباد مطالعه شده نیست و در واقع می توان گفت شهرداری ها به طور سلیقه ای عمل کرده اند بدون توجه به اینکه باید شبکه جمع آوری آبهای سطحی باید به شبکه پایین دستی وصل شود و تنها در صورتی می تواند عملکرد مناسبی داشته باشد که این شبکه های پیوستی بتوانند آب را از شهر خارج کنند.
وی با اشاره به وقوع سیلاب در شهرستان کوهدشت و وارد آمدن خسارات و آسیب های جدی در سازه های شهری و تجاری و معابر گفت: جدول سازی بدون مطالعه و سلیقه ای کار کردن در این زمینه، باعث می شود همان جداول و شبکه های جمع آوری آبهای سطحی به جای هدایت آب به خروجی ها خود در منطقه از پایین دست باعث تجمع آب می شوند.
معاون برنامه ریزی و توسعه شهرداری شهرستان خرم آباد یادآور شد: شبکه های جمع آوری آب های سطحی با عملکرد ناقص و ریختن زباله و تجمع زباله ها بخصوص در محل تداخل جداول ، شبکه های پایین دستی را مسدود می کند و باعث برگشت آب می شود که در نهایت آنچه مشهود می شود این است که شبکه آب های سطحی پاسخگو نیست.
فتحی بیرانوند اظهار داشت: در شهرهای رودخانه ای همانند خرم آباد و کوهدشت که رودخانه از وسط و یا کنار آنها می گذرد ، دیواره های ساحلی یا خیلی کوتاه هستند و یا اینکه تخریب و یا شکسته شده اند که به محض جمع شدن آب با توجه به بیشتر شدن قدرت تخریب آب در مواقع انباشته شدن و عبور از سطح شیب دار ، با ضربه وارد کردن به دیواره های ساحلی ، آب با سرعت و قدرت به سطح شهر وارد می شود.
وی ادامه داد: با بازسازی دیوارهای ساحلی و ارتفاع دادن به لبه های دیواره های ساحلی می توان تا حدود زیادی از ورود حجم بالای آب در مواقع بروز سیلاب به داخل شهر پیشگیری کرد.
معاون برنامه ریزی و توسعه شهرداری خرم آباد گفت: برای اولین بار در خرم آباد مطالعات شبکه آب های سطحی در حال انجام است که در این مطالعه سلسله مراتب هدایت آب های سطحی در دست بررسی قرار می گیرد تا بتوان این گونه آب های سطحی را بدون منجر شدن به آبگرفتگی های سطح شهر ، هدایت کرد.
وی یادآور شد: کم عرضی جداول هدایت آب یکی دیگر از مشکلات است که به علت کم عرض بودن گنجایش حجم بالای آب را ندارند و با کمترین بارشی سرریز می کنند که در مواقع مشکل باید به آنها شیب یک یا دو درصدی داده شود که آب هدایت شود.
** ساخت زیرگذرها در خرم آباد کارشناسی شده نبود
وی در خصوص آبگرفتگی زیرگذرها در این شهر که به دنبال حتی بارش های معمول و طبیعی پر از آب می شوند گفت: سطح آب زیر زمینی شهر خرم آباد بالا است به طوری که برای گودبرداری ساختمان به آب می رسیم در چنین وضعیتی پل های زیر گذر ساخته شده کاری غیرکارشناسی بوده است.
به گفته وی در چنین شرایطی که پل های زیر گذر با کمترین بارشی پر از آب می شوند می بایست تاسیسات و تجهیزات قوی پمپاژ آب در نظر گرفته شود که بتوان حجم بالای آب را خالی کرد چیزی که به آن توجه نشده است.
**مدیریت و تجهیزات در کنار هم موفق عمل می کنند
محمد اصلانی معاون امور عمرانی استانداری لرستان نیز در گفت و گو با ایرنا گفت: شورای عالی مدیریت بحران با ریاست شخص استاندار و عضویت کلیه دستگاه های اجرایی موارد پیشگیری و پیش بینی از وقابع و خوادث احتمالی از جمله سیل را مرور می کند که در جریان سیل کوهدشت نیز این ستاد برگزار شد و مطابق پیش بینی های هواشناسی با علم به اینکه میزان بارش ها بین ۷۰ تا ۱۰۰ میلی متر خواهد بود آمادگی کامل برای مدیریت و کمک رسانی به مردم وجود داشت.
وی با بیان اینکه بنا بر پیش بینی ها این انتظار وجود داشت که حداکثر بارش ها در حداقل زمان ممکن خواهد بود و همین ضرورت به موقع وارد عمل شدن را بیشتر می کند گفت: با توجه به شیب منطقه و ارتفاعات ، خشکسالی شش سال گذشته ، ضعف مراتع و نبود پوشش گیاهی مناسب این انتظار وجود داشت که جذب آب در حداقل میزان و تخریب مزارع و اراضی در حد وسیعی رخ خواهد داد.
اصلانی گفت: کلیه دستگاه های اجرایی مرتبط در آن شهرستان مستقر شده بودند و با وقوع سیل با امادگی کامل وارد عمل شدند اما از آنجایی که همیشه در مواقع بحران علاوه بر بحث مدیریت و استفاده از منابع انسانی ضرورت در دسترس بودن یک سری امکانات و تجهیزات وجود دارد.
به گفته معاون عمرانی استاندار در زمینه جلوگیری از حوادث اکنون در استان کمبود امکانات وجود دارد.
وی افزود: به عنوان مثال وجود یک بالگرد که بتوان در شرایط آب و هوایی نامساعد خدمات رسانی شود مایحتاج اولیه را در اختیار حادثه دیده گان قرار داد ضروری است که ما این کمبود را داشتیم اما در مجموع بنا بر تایید کلیه مسئولین کشوری که به دنبال این حادثه به لرستان سفر داشتند مدیریت این بحران به خوبی انجام شده است.
**زیر ساخت ضعیف خسارت بحران را بیشتر می کند
معاون عمرانی استانداری لرستان در خصوص اینکه بخش قابل توجهی از خسارات ناشی از سیل ناشی از ضعف زیرساخت ها است گفت: تاسیسات و بناهایی از قبیل راههای مواصلاتی بخصوص راههای ارتباطی روستایی بدون کمترین کار کارشناسی و بدون در نظر گرفتن طرح هندسی و مطالعات اولیه مهندسی روکش آسفالت شده اند که همین راهها بدون کمترین مقاومتی در معرض آسیب و تخریب قرار دارند.
وی گفت: شبکه برق رسانی و شبکه های آبرسانی روستایی نیز که همانند راههای مواصلاتی با امکانات ۲۰ یا ۳۰ سال قبل ساخته شده اند قطعا در مواقع بروز حوادثی همچون سیل دچار آسیب های جدی می شوند.
** روان آبها نعمت اند اگر خوب هدایت شوند
رضا آریایی مدیر کل مدیریت بحران استان لرستان نیز در پاسخ به سوال ایرنا مبنی بر اینکه زیرساخت های استان در حوزه های مختلف چقدر آمادگی مواجه شدن با حوادث بحرانی و حوادث را دارد گفت: استان هایی همانند لرستان از ریز ساخت های لازم برای هدایت و خروج روان آبها ندارند و به هنگام بارش ها همین روان آب ها که در صورت هدایت صحیح می توانند نعمتی برای استان باشند تبدیل به سیلاب می شوند که در پی آن خساراتی هم برای مردم به دنبال خواهد داشت.
وی گفت: زیر ساخت ها اعم از زیر ساخت های انسان ساز از جمله سیل بند ها و سدها و یا زیرساخت های طبیعت ساز از جمله خاک و جنگل ها و پوشش گیاهی عواملی موثری هستند که در پیشگیری از تبدیل روان آبها به سیلاب موثر هستند که در همین زمنیه استان لرستان با مشکلاتی مواجه است که در کنار دولت مشارکت های مردمی در حفظ و نگهداری از محیط زیست میتواند کمک کننده باشد.
آریایی اضافه کرد: ضعف در این زمینه ها باعث شده تا با هر بارش و رگبار و تند بادی شاهد سیلاب باشیم.
وی گفت: آتش سوزی در جنگل های منطقه، تخریب جنگل و درخت ها برای تهیه زغال، چرای دام ها و خشکسالی شش ساله ای که بر استان حاکم بوده است منجر به از بین رفتن پوشش گیاهی منطقه شده است که در نتیجه این اتفاق میزان نفوذ پذیری آب نیز از بین می رود.
آریایی با بیان اینکه تا زمانی که روند تخریب طبیعت ادامه داشته باشد سیلاب ها هم همچنان ادامه دارند گفت: پوشش گیاهی یک زیرساخت طبیعی موثر در پیشگیری از سیلابها است که به دست انسان تخریب شده است.
** کاهش و نبود تلفات انسانی هنر مدیریت بحران است
مدیر کل مدیریت بحران استان لرستان با اشاره به اینکه در مواقع بحران تمام تلاش و هنر ما این است که اتفاق و حادثه روی داده را در حداقل زمان کنترل کنیم گفت: سعی ما بر این است که در چنین مواقعی تلفات انسانی نداشته باشیم و گرنه در همه جای دنیا به دنبال حوادث و بلایای طبیعی خساراتی هم ایجاد می شود.
وی با اشاره به اینکه امسال با توجه به پیش بینی ها که نشانگر بارش های سیل آسا بود هشدارها و اخطارها از قبل داده شده بود گفت: بر همین اساس با همکاری امور عشایر و جهاد کشاورزی ، عشایر که در مسیر آبراهه ها مستقر می شوند از این مسیرها تجمیع شدند که در غیر اینصورت خسارات مالی و انسانی این سیل بیشتر هم می توانست باشد.
آریایی گفت: طی ۵۰ سال گذشته بارش ها به این شکل و میزان نبوده و تا الان که حدود ۴۰ روز از آغاز سال آبی می گذرد متوسط بارندگی از ۱۲۰ میلی متر عبور کرده است که در صورت داشتن یک پوشش گیاهی مناسب می شود ازاین نعمت به عنوان یک فرصت استفاده کرد.
وی با اشاره به از بین رفتن سه هزار و ۵۰۰ هکتار جنگل بلوط متراکم که ۹۹ درصد آنها با عامل انسانی نابود شده است گفت: بلوط درختی کند رشد است که سالیان سال طول می کشد تا یک بلوط در طبیعت پا بگیرد اما همین درخت کهنسال در این منطقه در کمتر از ۲۴ ساعت به آتش زده می شود.
به هر روی، آنچه زیر ساخت نام دارد و گذر زندگی روزمره ما به آن مرتبط است از ساختمان مسکونی و شهری وتجاری گرفته تا خیابان و معابر و راه و آب و برق که با یک سیل ممکن است به آب داده شود ؛ دیر یا زود، کم یا زیاد دوباره امید بازگشتش هست آنچه که دیگر جایگزینی ندارد آن خانواده سه نفره ای است که دیگر نیست،آن دختر بچه نازنینی است که بنا بر گفته شاهدان عینی و امدادگران مردمی ، از ساعت یازده ونیم که سیل شهر را فرا می گیرد تا ساعت پنج عصر همان روز در منزل شان گرفتار آب هستند و در نهایت کف خانه طبقه بالا دایره وار شکافته می شود که بعد از ساعاتی پیکرشان روی آب می آید.
گزارش:مهری میر دریکوند/ایرنا
