گذری بر همایش بزرگداشت ترکه میر آزادبخت در دلفان

هفته ی گذشته همایشی به بهانه ی بزرگداشت ترکه میر آزادبخت در دلفان برگزارشد. آن چه از محتوا و متن سخنرانی های نوشته شده و آماده ی سخنرانان دلفانی برمی آمد حاکی از این بود که این همایش نه برای بزرگداشت یک شاعر لک که نزدیک به ۲۰۰ سال پیش فوت کرده، بلکه بیشتر به قصد مصادره ی این شاعر و عارف پرآوازه ی کوهدشتی بود. شاعری از طایفه ی عاشقان و عارفان که برای شناخت اندیشه و قدرت کلامش تنها می توان به مثنوی کله بادش بسنده کرد. یک مثنوی توفانی که چون کله باد توفنده از سینه ی هوار شاعر وزیده تا روح یخ بسته ی مخاطب را سرسبز شوق کند.

برادران عزیز دلفانی از جمله آقای بهادر غلامی سعی کردند این شاعر پرآوازه را به نام فامیل دلفانی منتسب کنند و برآن بودند تا به هرقیمتی رد زندگی او را از دیارش پاک کنند و بگویند ترکه میر چگونه می تواند کوهدشتی باشد وقتی در شعرش از کوه ” گرین ” نام برده است؟؟
از دلایل دلفانی بودن محققان عزیز دلفانی مبنی بر دلفانی بودن ترکه میر، شاگردی کردن تقی مومه وند در مکتب ترکه میر بود در حالی که انگشت اشاره ای به شاگردی ترکه میر در مکتب درس استادی به نام نجف آزادبخت دراز نشد. شاگردی که سال ها در دیار خود شاگردی کرد تا شعرش را بالاتر از شانه های شعر استادش برساند.

این درحالی است که سال هاست پدران ما از رفت و آمدخود و پدرانشان به ایلاخ یعنی کوچ های سردسیری و گرمسیری با منطقه ی سرکشتی دلفان سخن ها نقل کرده اند. منطقه ای که ضریح مقدس بارگاه پیرعارفش یعنی بابابزرگ را نظرعلی خان امیراشرف و سپاهیانش نصب کردند….
آن ها اصرار داشتند ترکه میر را باید مومیوند نامید و ربطی به طایفه ی آزادبخت ندارد. این در حالی است که بر روی سنگ قبرهای بزرگان آزادبخت در کوهدشت که ۱۵۰ سال پیش فوت کرده اند نام آزادبخت مومه وندی حک شده است و نمی توان این دو را جدا از هم دانست.به زبانی دیگر آزادبخت از فرزندان مومه است و همین سبب شده تا بر سنگ قبر بسیاری از آزادبخت ها پسوند مومیموندی درج شده است.

از طرف دیگر وجود تنها داستان طی الارضی ترکه میر با نام ” گانذری ” سالیان سال است میان مردم کوهدشت برزبان روایت ها نقل است و زمین گانذری در روستای کره پای آزادبخت قرار دارد.هرچند انجام ایلاخ و قشلاق طوایف کوهدشت به ویژه آزادبخت ها با منطقه ی سرکشتی دلفان باعث شده تا روستاهایی با نام کره پا و آزاوخت در اطراف سرکشتی هم وجود داشته باشد. همان کوچ هایی که باعث شد تا ترکه میر آزادبخت مومه وندی در خانه ی تابستانی خود به سرای ابدی بشتابد و همان جا دفن شود تا بعدا روستایی با نام ترکه میر به واسطه ی وجود آرامگاهش به وجود آید.و آن چه بر ارتباط مردم دومنطقه ی سرکشتی و تریون و رفت و آمد های فصلی آنان به این دومنطقه مهر تایید می کوبد وجود طوایف نویرالی، ایوتیه ن، میروگ و آزاوخت در این دومنطقه است یعنی این طوایف که از یک ریشه ی خانوادگی اند هم در دلفان و هم در کوهدشت زندگی می کنند. اما در کوهدشت از جمعیت بسیار بیشتری برخوردارند.

آن چه نمی توان از کنارش به آسانی گذشت مرارت سفرهایی است که زنده یاد استاد اسفندیار غضنفری بردوش تحمل نهاد تا به جمع آوری دقیق اشعار گذشتگان ما بپردازد. وی در کتاب ارزشمند گلزار ادبش که سندی ماندگار است از مولف کله باد با نام ترکه میرآزادبخت نام برده و بی شک استاد غضنفری به مکان فوت این شاعر عارف بزرگ سفرکرده و تحقیقات گسترده ای انجام داده تا چنین بنگارد.
سه تن از شاعران کوهدشتی دراین همایش سخن راندند. اسداله آزادبخت، حجت علی پور و حشمت اله آزادبخت که هرسه برآن بودند ما از دلفان جدا نیستیم و بهتر است ترکه میر را شاعری لک زبان دانست که مختص به جغرافیای خاصی نیست. همچنان که فرم شعر این شاعر پرآوازه و اندیشه اش می تواند جهانی شود. شاعران کوهدشتی همچنان معتقدبودند آن چه ارزشمند است اندیشه های والای ترکه میراست نه محدوده ی جغرافیای زندگی . همان طور که نمی توان حافظ یا سعدی را دربند جغرافیای شیراز محصور کرد.آن ها همچنین معتقد بودند این ارزش شاعر عارفی چون ترکه میر را می رساند که دو شهر امروزی به خاطر  انتساب اصالتش تلاش می کنند.

عکاسان، عذرخواهی ها، احوال پرسی ها و تعارفات پایان همایش را طوری انعکاس دادند که میان شاعران کوهدشت و دلفان مشاجره ی لفظی صورت گرفته است. هرچند طنین بی حرمتی کردن یکی از شاعران دلفانی هنگام سخنرانی اش به بزرگان آزادبخت دور سر صندلی ها چرخید…
گفتنی است سنگ قبر این شاعر بلندآوازه چندسال است ناپدید شده و معلوم نیست به دست چه کسی یا کسانی و با چه هدفی به پستوی  تاریک فراموشی سپرده شده هرچند نام و آوازه ی خالق کله باد همیشه در دل و برزبان دوستداران ادبیات این سرزمین جاری خواهد ماند.
کله باد همان بادی که از تنگه ای در پایین دست ” کووِر” با نام کله باد می گذرد تا خود را به دشت کوهدشت برساند. بادی که به قول استاد محمدحسین آزادبخت ویژه ی سرزمین تریون است و نمی تواند مال سرزمین های دیگری باشد. و بادی که بردشت کوهدشت می گذرد و خود را به کوه هایش می رساند تا لباس مخملی بر تن شان بپوشاند.همان گونه که بادهای صدوبیست روزه ویژه ی سیستان است و…و…و…کله باد هم مهر سبز پادشاه بهار است بر دشت و کوه های تریون.

گزارش از:هومیان