[1]
غار به طور عام به حفرههای زیرزمینی که حداقل با یک دهانه به سطح زمین راه داشته اطلاق میشود و میتواند به صورت طبیعی و یا مصنوعی ایجاد شده باشد.
به گزارش میرملاس ؛ در کشور ما بالغ بر ۱۳۰۰ غار وجود دارد که برخی از آنها به دلیل ویژگیهای خاص دارای شهرت جهانی هستند. به‌عنوان مثال علی سرد(علیصدر) همدان را طولانیترین غار آبی جهان میدانند و پروا در کرمانشاه در زمان شناسایی به عنوان عمیقترین غار چاهی جهان شناخته شد.
البته پس از آن غارهای عمیق زیادی در جهان شناسایی و معرفی شدند، با این حال این غار هنوز هم به‌عنوان یکی از غارهای مهم با چاههای عمودی متعدد محسوب میشود.
در لرستان نیز غارهای زیادی وجود دارد که متأسفانه شمار زیادی از آنها ناشناخته ماندهاند و به مطالعه و بررسی در این زمینه نیاز است.
غارها اکوتیپهای حساس
مهندس «محسن امیری»، کارشناس مسئول زیستگاهها و امور مناطق اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست لرستان در این‌باره گفت: غار حفرهای واقع در سیمای طبیعی زمین بوده که در اثر عوامل طبیعی به‌طور مصنوعی و یا دستکند ایجاد شده است.
وی با بیان این‌که غارها اکوتیپهای حساس، شکننده و ارزشمندی هستند که در طول هزاران و میلیونها سال به وجود آمدهاند و زوایای ناشناخته و پدیدههای پر رمز و رازی دارند، خاطرنشان کرد: این زیستگاهها در گذشته پناهگاه و سکونت‌گاه انسان بودهاند و مأمن و زیستگاه منحصر بفردی برای بازماندگان برخی گونههای جانوری در معرض انقراض یا کمیاب و با ارزش هستند که متأسفانه بعضاً بر اثر عدم شناخت، بیتوجهی و بهرهوری نادرست تخریب شده و ساختار فیزیکی، تعادل زیستی، دمایی و اکولوژیکی و… در آنها به هم خورده و دچار آسیبهای جبران‌ناپذیری شدهاند.
امیری افزود: دوم مهرماه تحت‌عنوان روز غار پاک نامگذاری شده و در این روز اقداماتی در ارتباط با حفاظت از غارها به عنوان چشم‌اندازهای طبیعی و زیستگاههای منحصر بفرد انجام میشود.
این محقق زیست محیطی ادامه داد: در راستای همین روز اجرای برنامههای گسترده پاکسازی در سطح استان و با تأکید بر ضرورت فرهنگ‌سازی و ارتقاء آگاهیهای عمومی با شعار “حفاظت از غارها، حفاظت از غارهای زیرزمینی” غارهای کنجی در حوزه شهرستان خرمآباد، کوگان در پلدختر، بتخانه در کوهدشت و گل زرد در حوزه الیگودرز با حضور همکاران و دوستداران طبیعت انجام شد.
«عطا حسنپور»، کارشناس میراث فرهنگی نیز در این‌باره گفت: اطلاعات اداره محیط‌زیست در مورد غارهای استان مربوط به آرشیو اداره‌کل میراث فرهنگی است و تا به حال هیأتی برای شناسایی غارها از سوی اداره کل محیط زیست به این مناطق گسیل نشده است.
شناسایی ۲۵۰ غار و پناهگاه صخرهای در استان
وی خاطرنشان کرد: اطلاعاتی که در زمینه غارها وجود دارد حاصل تحقیقات، پژوهشها و عملیات بررسی و شناسایی میراث فرهنگی کشور است و براساس این کاوشها طبق آخرین آمار حدود ۲۵۰ غار و پناهگاه صخرهای در استان شناسایی شده است.
حسنپور ادامه داد: حدود ۱۶۳ مورد از این غارها به ثبت میراث ملی رسیده است اما براساس شواهد و اطلاعات مردمی و بررسی برخی از انجمنها احتمال افزایش آنها وجود دارد.
این پژوهشگر میراث فرهنگی تصریح کرد: طبق اطلاعات به دست آمده احتمال وجود بیش از یکهزار غار در استان وجود دارد که در آیندهای نزدیک سعی در شناسایی، بررسی، مطالعه و کاوش تمام این غارها را داریم.
وی خاطرنشان کرد: کاوش و مطالعه غارها در دستور کار اداره‌کل میراث فرهنگی لرستان قرار دارد و برنامه شناسایی آنها بهزودی در استان انجام میشود.
حسنپور غارها را به دو دسته کلی غارها و پناهگاهها و چند دسته جزئی تقسیمبندی کرد و گفت: غارهای منقوش مانند میرملاس و دوشه، پیش از تاریخ نظیر یافته، قمری و کنجی، دستکند مانند کوگان و اراز، غازهای خاص یا طبیعی تاریخی مثل کلماکره و بتخانه و پناهگاههای صخرهای چون پاسنگر و گر ارجنه تقسیمبندی میشوند.
این کارشناس میراث فرهنگی افزود: کارگروه غارشناسی در استان تشکیل شده و مسئولیت آن با معاونت امور عمرانی استانداری است. تا به حال چهار جلسه این کارگروه تشکیل داده است.
وی با بیان این‌که کتابی با عنوان غارهای لرستان در دست چاپ دارم، گفت: اهمیت غارها به حدی است که در دهه ۶۰ میلادی دانشگاههایی در جهان دره خرمآباد را به‌عنوان بیس کمپ مطالعات باستانشناسی دنیا و خاورمیانه اعلام کردند و هیأتهایی با سرپرستی پرفسور فرانکهول و کنت فلانری در لرستان کار کردهاند.
حسنپور خاطرنشان کرد: آنان قدمت سکونت بشر در لرستان را به حدود ۴۰ هزار سال تخمین زدهاند.
غارهای پیش از تاریخ و منقوش لرستان کم‌نظیر هستند
همچنین «نبیالله قائدرحمتی»، معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست لرستان گفت: با توجه به ساختار و تشکیلات زمین‌شناسی و توپوگرافی استان تاکنون ۲۵۰ غار شناسائی شده و به دلیل این‌که سازندهای استان اکثراً آهکی و قابلیت انحلال دارند تعداد غارهای استان بسیار زیاد است.
وی افزود: غارهای پیش از تاریخ و منقوش لرستان مانند هومیان ۱و ۲ در دنیا کم‌نظیر هستند. همچنین در استان غارهای دستکن و طبیعی فراوانی مانند غار کوگان، دورک، منو و کلماکره وجود دارد.
قائدرحمتی تصریح کرد: از غارهای مهم استان که دو گونه جانوری بومی و انحصاری در آن زیست میکنند غار ماهیان کور است که به عنوان اثر طبیعی ملی تحت مدیریت محیط‌زیست استان قرار دارد.
معاون حفاظت محیط‌زیست لرستان اظهار کرد: استان دارای غارهای شگفتانگیز و منحصر به فردی است که ارزشهای متفاوت زیستی، زیباشناختی، زمین‌شناسی و گردشگری دارند و کارکرد آنها برای محیط‌زیست همانند دهلیزهای قلب است.
وی لازمه استفاده و بهره‌برداری پایدار از غارهای استان را مطالعه، پژوهش و تحقیق دانست و گفت: برای این کار نیازمند اکتشافات مقدماتی و تکمیلی برای شناسائی غارهای استان هستیم.
این مسئول افزود: با توجه به این‌که لرستان به‌عنوان قطب(پایتخت) ژئوتوریسم کشور معرفی شده، اهمیت آن به لحاظ زمین شناسی و غارهای آن دو چندان شده است که در این راستا شناسنامهدار کردن و شناسایی غارهای استان به لحاظ اهمیت حفاظت و بهره‌برداری و مدیریت پایدار از آنها از موضوعاتی است که باید مورد توجه قرار گیرد.
قائدرحمتی ادامه داد: البته در همه بهرهبرداریها با هدف توریستی، گردشگری، ورزشی، فنی و هرگونه فعالیت و بهره‌برداری دیگر در محدوده غارها باید سازمان حفاظت محیط‌زیست نظارت داشته باشد تا بهرهبرداران و استفاده‌کنندگان علاوه‌بر شناخت غار و ارزشهای بینظیر آنها با تهدیدات و آسیبهای احتمالی این اکوسیستم هم آشنا شوند، تحقق این امر نیازمند همکاری و همفکری دستگاههای ذیربط و بخشهای غیردولتی است.
معاون اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست لرستان گفت: امید است بستر مناسبی برای شناخت غارها و ارزشهای آنها فراهم شود و با آموزش و فرهنگ‌سازی و حفاظت و حراست از وارد آمدن صدمات بر این گنجینههای طبیعی ارزشمند جلوگیری شود.
به گزارش ایسنا، غارنوردی و سرمایه‌گذاری در این بخش علاقه‌مندان بسیاری دارد و باید با شناسایی و مطالعه دقیق غار و تهیه شناسنامه کامل از وضعیت این مکانها، ضوابطی مطابق با معیارهای زیست محیطی و گردشگری تعریف شود تا ضمن حفاظت از این آثار طبیعی امکان بازدید گردشگران و سرمایه‌گذاری فعالان در این عرصه به نحوه صحیحی فراهم شود.
گزارش: سمیرا عزیزی/ایسنا