چراغ‌بازی‌های محلی لرستان دیری است به نسیم شهرنشینی روبه خاموشی رفته و تنها شعله لرزانی از برخی از این بازی‌ها برجای‌مانده است.
طی ۳۰ سال اخیر آخرین شعله‌های سرکش بازی‌های محلی به وزش نسیم شهرنشینی خاموش شده و ردی از راه دور و دراز این بازی‌های نشاط آور برجای نمانده تا مورد استفاده قرار گیرند.
پیشینیان و پیران ما خاطرات بسیاری از بازی‌هایی دارند که با فضای خاکی روستاها گره‌خورده بودند، بازی‌هایی که با روشن شدن هوا شور و هیاهو در خاک آبادی می‌افکندند و اوقات خالی روستائیان را چنان پر می‌کردند که خستگی کارهای طاقت‌فرسا را از تن‌های مشتاق می‌زدود.
فضای پاک روستاهای ما می‌طلبید که بیشتر بازی‌های بومی در محوطه‌ها و میدان‌های خاکی برگزار شود، گاه این بازی‌ها دور از خطرات جسمی هم نبود اما هیچ‌گاه به کدورت و تنش کشیده نمی‌شد چراکه خنده و بیشتر، قهقهه محصول صمیمی این بازی‌ها بود، از میان این بازی‌ها می‌توان به «تُرنه بازی»، «کلاورونکی»، «اَلون»، «چوزِرّ»، «هفت سنگ»، «توپچو»، «شاوزیرکُنی»، «دال پَلان» و… انگشت خاطره نهاد.
علی یاور عزیز پور مدیرکل ورزش و جوانان استان لرستان با اشاره به برنامه‌های این اداره کل برای احیا بازی‌های بومی و محلی در لرستان به خبرنگار مهر گفت: در این راستا برگزاری مسابقات بازی‌های بومی و محلی لرستان یکی از اقدامات این اداره کل در این حوزه بوده است.
وی بابیان اینکه این اداره کل در ایام مختلف سال اقدام به برگزاری جشنواره‌های متنوع با محوریت بازی‌های بومی و محلی در سطح استان می‌کند گفت: بازی‌های بومی و محلی لرستان غنی بوده و تنوع فراوانی دارند.
بازی مفرح «دال پلان»
مدیر کل ورزش و جوانان لرستان راست می‌گوید اما از این بازی‌های اثری نیست و تنها دال پَلان توانسته خود را به دنیای شهرنشینی برساند. آن‌هم نه به‌صورت رسمی بلکه با پناه بردن به کوه‌ها. این روزها زمانی که دسته‌ای برای تفریح به کوه می‌روند چند ساعت را به برگزاری این بازی اختصاص می‌دهند.
هرچند این بازی گاهی از سوی مسئولان ورزشی از ویترین بازی‌های بومی بیرون می‌آید تا به شکل مسابقه برگزار شود اما هنوز صورت رسمی به خود نگرفته تا از شاخه‌های ورزشی استان باشد.
این در حالی است که دال پلان قابلیت آن را دارد که لباس رسمی بازی‌های ورزشی پوشیده و پای سنگی خود را حتی از مرزهای استان هم بیرون بگذارد تا جزو جذاب‌ترین و پرشورترین بازی‌های کشور به‌حساب آید.
برنامه‌هایی برای احیا بازی‌های محلی
مدیرکل ورزش و جوانان لرستان در ادامه خبر می‌دهد: هیئت ورزشی روستایی و عشایری لرستان هرساله اقدام به برگزاری جشنواره‌های متنوع با محوریت بازی‌های بومی و محلی می‌کند.
عزیز پور همچنین از همکاری سایر دستگاه‌های اجرایی استان برای برگزاری این جشنواره‌ای بازی‌های بومی و محلی خبر داد و گفت: همچنین برگزاری مسابقات ورزشی جام دهیاران یکی دیگر از اقدامات در این حوزه محسوب می‌شود.
وی هدف از برگزاری این جشنواره‌ها را آشنایی بیشتر مردم با بازی‌های بومی و محلی و آداب‌ورسوم استان عنوان کرد.
و این همان نقطه ای است که ما پیشنهاد پوشاندن لباس ورزشی به این بازی را داریم.
دال‌هایی که پشت سر هم چیده می‌شوند
دال پلان در زمینی برگزار می‌شود که هم مسطح باشد و هم پرازسنگ، بازیکن‌ها به دو دسته تقسیم شده و هر دسته به فاصله‌ای قراردادی سه عدد دال (سنگ نشانه) را در یک ردیف پشت سرهم می‌چینند. فاصله هر سنگ از دیگری معمولاً یک متر است.
این بازی معمولاً پنج نَوَرد یا گیم است، هر نفر که یک دال از گروه مقابل را بزند حق دارد دو سنگ و اگر کسی دودال بزند می‌تواند تا پایان آن گیم دو سنگ پرتاب کند، اگر یک گروه هر سه دال گروه مقابل را بر زمین بیندازد و تمام دال‌های خودش هنوز عمود باشند یک نَوَرد یا گیم را برده اما اگر یک یا دو عدد از دال‌های خودش هم افتاده باشد یک نیم گیم یا اصطلاحاً ” تویل toil” را برده است.
از قسمت‌های جذاب دال پلان زمانی است که تمام دال‌های گروه حرف بیفتد و گروه برنده یک نورد پیروز شده اما درگیم بعدی فقط کسی که آخرین دال حریف را انداخته حق انداختن سنگ را دارد و تا زمانی که موفق نشود یک دال از گروه مقابل را بزند هم تیمی‌های او حق شرکت در بازی را نخواهند داشت و به اصطلاح ” مردال” شده‌اند.
بازی دال پلان زور بازو و مهارت بازیکن را به‌خوبی به رخ می‌کشد و گاه بازیکن‌ها چنان دال‌های حریف را می‌زنند که جز چندتکه سنگریزه برجای نمی‌ماند.
هرچند بازی دال پلان زمینی مسطح و سنگلاخی را نیازمند است اما می‌توان زمین ورزشی برایش تعریف کرد یا اجسام دیگری جایگزین سنگ‌ها شود تا این بازی پرشور بومی فراگیر شود.
گزارش و عکس: حشمت اله آزادبخت / مهر
