تاریخ : جمعه, ۱۰ فروردین , ۱۴۰۳
9

علی اکبر ، شکارچیِ پرده ای جدید

  • کد خبر : 82208
  • 27 دی 1394 - 9:38

      ابراهیم خرم آبادی(بهزاد) / میرملاس :   تقدیم به لقمان زرین قلم و تالی که به تاخیر افتاد علی اکبر، شکارچیِ پرده ای جدید ژان پل ساتر می نویسد : «مردم  تند و بد می خوانند و پیش از آنکه بفهمند داوری می کنند» {ادبیات چیست ژان پل سارتر ـ ترجمه ابوالحسن […]

185444_472690696122503_1072786157_n

 

 

 

ابراهیم خرم آبادی(بهزاد) / میرملاس :

 

تقدیم به لقمان زرین قلم

و تالی که به تاخیر افتاد

علی اکبر،

شکارچیِ پرده ای جدید

ژان پل ساتر می نویسد : «مردم  تند و بد می خوانند و پیش از آنکه بفهمند داوری می کنند» {ادبیات چیست ژان پل سارتر ـ ترجمه ابوالحسن نجفی ـ مصطفی رحیمی ـ انتشارات نیلوفر ـ ص ۴۸}

آنچه پیش رو دارید نگاهی است به تصنیف آقای علی اکبر شکارچی باغزل معروف مولانا”بازچه خورده ای بگو”.

این اجرای جناب شکارچی به دلایلی که از پس می آید برای من زیبا و بلکه منحصر به فرد است، ولی از آنجا که گاه نوشتن از یک شخص به معنی نفی اشخاص دیگر تعبیر می شود و نیز اغلب در توضیح و نقد یک اثر مطالبی در تبدیل شخصی به یک اسطوره و یا تخریب او به کار بسته می شود ، ترجیح دادم که جمله ژان پل سارتر را در ابتدای نوشته ام بیاورم، باشد که از چند سطر که در توضیح مطلبی است که به وضوح بر آن تاکید شده حمل بر هیچ چیز دیگری نشود، چرا که از طرفی زمان اسطوره و« جهانروایی» به پایان رسیده است و از طرف دیگر کسی نمی تواند منکر هنرنمایی های هنرمندِ چیره دستی چون آقای شکارچی بشود .

و اما موضوع بحث بسیار واضح و ساده است. به عقیده من در کشور عزیزمان ایران عدم پرداخت به موضوعات« بینا رشته ای» و نبود نقد و نظر باعث شده که هر هنری در حلقه کوچک افرادی خاص محصور بماند و از آنجا که معمولاً این افراد نیز در خصوص کار هم اظهار نظر نمی کنند، باب گفتمان بسته می ماند، حال آنکه مغرب زمین به شیوه ای پویا  به گفتمان می پردازند و به همین سبب در بسیاری موارد شاهد  بالندگیِ خاصی هستیم . بیش از این مقدمه را طولانی نمی کنم  و از آنجا که بناست این نوشته در سایت هائی به چاپ برسد که مخاطبین عام نیزدارد سعی  می کنم که حتی المقدور از مباحث تخصصی بپرهیزیم و موضوع را بسیار ساده و دوستانه در میان بگذارم.

در اینجا ابتدا دو مورد از آثاری که در غرب مورد توجه قرار گرفته و به زعم من اگر در ایران  صورت می گرفت هیچ توجهی به آن نمی شد آورده می شود و سپس به مورد خاص آقای شکارچی اشاره می کنم

  1. آقای رنه مارگاریت یک نقاشی ساده  می کشد و در زیر نقاشی خود جمله ای ساده نیز اضافه می کند. همین نقاشی ساده دراندک زمانی مورد توجه نظریه پردازان قرار گرفته و منشا حرکتی هنری می گردد. قضیه از این قرار است که جناب مارگاریت یک پیپ (چپق) را نقاشی می کند و در زیر نقاشی خود می نویسد: « این یک چپق نیست » همین نقاشی ساده کافی است تا کسانی مانند « میشل فوکو» آن را دستمایه قرار داده و با نوشتن کتاب و مقاله، این امر به ظاهر ساده را به عنوان ساختار شکنی ای در جهت تغییر نگاه هنری معرفی کنند و البته که با پی گیری و ایجاد گفتمان در این زمینه، نتیجه های بسیار خوبی نیز به دست آمده و خواهد آمد .

  2. مورد دیگری که در خصوص نگاه ویژه یِ غربی ها به پدیده های ریز و درشتشان می آورم، مربوط می شود به  شخصی به نام «اِبِر». قضیه از این قرار است که برای فرار از افتادن هنر و بخصوص ادبیات  در وادی انحصار و تقلید و تکرار،  که ژان پل سارتر از آن به عنوان حاکمیت طبقه ی « بورژوا» نام می برد تمهیداتی توسط سارتر ارائه می شود{ برای اطلاع بیشتر رجوع شود به ادبیات چیست ژان پل سارتر}

پس از سارتر نیز رولان بارت، به طبعِ او همین مسائل را بصورت واضح تر بیان کرده است از آنجا که بنای این مقاله بر اختصار است  و مقصود، رسیدن به نکته ی جالب و بارزی است که اجرای آقای شکارچی  را بصورتی خاص درآورده است و به او از دیدگاه مدرنیته، فردانیتی خاص می بخشد، من ناگزیر از پرداختن به مسائل دیگری که مستقیماً به این مبحث مربوط نمی شود کوتاه می آیم.

جان کلام و نقطه ی تلاقی اجرای آقای شکارچی به این قسمت از سخنان رولان بارت مربوط است که همان گونه که گفته شد از طرفی به مباحث ژان پل سارتر و از طرفی به مباحث ژولیا کریستوا و باختین و … مربوط می شود. رولان بارت در مقابل آنچه که «زبان ادبی» نامیده می شود« نوشتار» را معرفی می کند. به عقیده ی او نوشته ها « در چارچوب  زبانی ادبی  موجودیت می یابند که قالب ها،  قراردادها ،  ژانرها ،  و قواعدی از پیش موجود دارد. هیچ نویسنده ای نمی تواند به سادگی زبان ادبی خاص خود (سخن تازه ) را  ابداع کند.خلق آثار همه ی نویسندگان نتیجه ی نبردی با زبان از پیش برقرار ادبیات  است {_ رولان بارت- گراهام آلن ـ پیام یز دانجو ـ نشر مرکز ص ۳۲) }

به این ترتیب بارت برای فرار از سنت و تولید « سخن تازه » و رسیدن به یک صدای جدید، نوعی نوشتن را پیشنهاد می کند و آن را نوشتار می نامد{ (همان ص ۳۳)}

رولان بارت نمونه ای از «نوشتار» را به عنوان مثال مطرح می کند. مقایسه ی مثال رولان بارت با اجرای آقای شکارچی (خواندن اشعار مولانا با ته لهجه ی لری)نشان دهنده ی این است که آقای شکارچی درآوردن سخن تازه که دغدغه ی چندین ساله ی بسیاری از نظریه پردازان است  تا چه اندازه موفق بوده است.

آقای بارت در کتاب «درجه ی صفر نوشتار » از شخصی به نام «اِبِر» حرف می زند و نوآوری او را چنین توصیف می کند :

«ابر، هرگز هیچ شماره ای از خبر نامه اش را بدون نوعی هرزه درآیی(فحش و ناسزا) آغاز نمی کرد. این عبارات ناشایست، اصلا معنای واقعی نداشت ، اما اهمیت داشت، از چه رو ؟ از آن رو که گویای موقعیتی سراسر انقلابی بود (سخن تازه)…{(همان ص ۳۳)}

رولان بارت در« مرگ مولف» نیز برای نظریات خود مثال هایی می آورد که اتفاقاً این مثال ها چنان ناهمگون انتخاب شده اند که باعث فروریختن ساختار مقاله می شوند و من در مقاله ی «حیات مولف» (که بناست  در زادگاه بارت به چاپ برسد ) این تعارض ها را به نمایش گذاشته ام و اما آنچه به صورت کلی به عنوان «سخن تازه» مطرح گردید، چیزی ورای ادبیات بوده و به مولفه های بسیاری  مربوط می شود و البته چه بسیارند آثاری ( اعم از نوشتاری و غیره)  که به عنوان سبک و سیاق جدیدی ارایه گردیده ولی به زودی به دست فراموشی سپرده شده اند ..

اما آنچه در حال حاضر مورد نظر است نو آوری هایی از قبیل «رنه مارگاریت» و «هرزه درآیی های اِبِر» با خاص خوانیِ آقای شکارچی از غزل مولاناست ،که اجرای اخیر از نظر تازگی هیچ از دومورد پیشین کم ندارد. و البته  از نو آوری های  دنیای شگرف موسیقی نیز غافل نیستم  و می دانم در این وادی افسون «کیتارو»ها و سحر «یانی» و هنرنمایی های «جرج مایکل» و آسمانی صدای«پاواراتی» و… اعجاب هایی هستند که نمی توان به راحتی از کنار آن گذشت.ولی آنچه مرا به نوشتن این مقاله تشویق کرد احساس غریبی است که می توانم در یک سطر آن را بیان کنم و سپس به ادامه مقاله بپردازم. به عقیده من همچنان که صدا  و ساز « لئونارد کوهن» می تواند دل و جان و گوش شرقی مرا ارتقاء دهد صدای بکر و جان نواز شکارچی نیز می تواند در گوش هنرمندان  غربی غوغایی به پا کند.

علاوه بر این از منظری دیگر نیز این مقال قابل طرح است.شهرت مولانا از جهت شکستن فرم و محتوا و اشتهارش به سنت شکنی .فصل تمیز این شاعر شوریده با دیگرشاعران است. لذا ما نیز همچنان که مولانا مرز آداب را شکسته است، هر چه سنت شکن تر و بی تکلف تر باشیم به مقصود حضرت مولانا نزدیک تریم  برای گفته هایم هزار و یک دلیل می توانم آورد ،ولی مرا مثالی است که بی نیازم می کند از دلیل :

{ مولانا به هنگام مرگ شمس آرام آرام به زندگی عادی باز می گشت. مریدان مولانا خرسند بودند. دیگر از شمس تبریزی به ظاهر خبری نبود. حلقه های درس و سخن از سرگرفته می شد. البته مولانا دیگر آن مولانای گذشته نبود. سماع می کرد و شعر می گفت. مولانا تنها ودلتنگ بود.  همراز و هم سخن نداشت. گویی در انتظار هم سخنی و مونسی دیگر بسر می برد. دلش گرفته بود. اما گویی دوران تنهایی و بی کسی بسر می رسید. صدای پای آشنا می آمد. یاری دیگر در راه بود. یارش اما این بار شیری تند خو  و خدای سخن و کنایه ها نبود(شمس). یارش از دوردستها نمی آمد. یارش این باردر اوج سادگی و کم سوادی بود.یارش اینبارشخصی گمنام به اسمِ زرکوب بود.

.«عامی محض و ساده و نادان     پیش او نیک وبد بده یکسان»

کلمات قلنبه و سلنبه هم نمی دانست. حتی به« قفل» به زبان عامیانه «قلف» و به «مبتلا» «مفتلا» می گفت (فروزانفر، ۱۳۸۷: ۱۳۱).

پیر و جوان  قونیه او را خوب می شناختند. اهل قونیه بود. شغلش زرکوبی بود. زیر وبمش را مردمان شهر خوب می شاختند. او حتی حمد وسوره اش را هم به سختی درست می خواند.

نتواند درست فاتحه خواند   گرکند زو کسی سئوالی ماند

روزی گذر صلاح الدین زرکوب قونوی به مسجد بولفضل افتاد. مولانا گرمِ سخن بود. لحن گفتار مولانا و شور و عشقی که از وجودش زبانه می کشید آتش برجان صلاح الدین افکند. نعره کشید از هوش رفت و به دست و پای مولانا افتاد. همه در شگفت شدند. مولانا او را نوازشها کرد. به اشاره مولانا یاران او را گرامی داشتند. مولانا روزی از در دکانش می گذشت. از صدای چکش زرکوبیش از خود بیخود شد او را به سماع خواند. ساعتها در کوچه پررفت و آمد شهرش در سماع بود. همه حیران و سرگشته بودند. گویند آن روز از نماز ظهر تا نماز عصر مولانا در سماع بود. ( همان ۱۳۷). روز به روز به منزلت این زرکوب بیسواد افزوده می شد. مولانا از کمالاتش می گفت و او را می ستود. مردم شهر در شگفت بودند. او دیگر شمس تبریزی نبود. همه او را خوب  می شناختند. از کودکی با او بزرگ شده بودند. مولانا در او چیزها یافته بود که هیچ کس از آن خبر نداشت. مولانا او را به مقام شیخ و خلیفتی گمارد و همه را به اطاعت او فرمان داد. نگاهها پر سئوال بود. یاران مولانا  هرچه بود دانشمند بود. اما دراین زرکوب دانشی هم نمی یافتند.

این که آمد از اولی بَتَر است    اولی نور بود و این شرر است

مردم آرزو می کردند که ای کاش شمس می ماند و زرکوبی همدم مولانایشان نمی شد

.کاش  کان اولی بودی باز     شیخ مار را رفیق و هم دمساز

مولانا شب وروز او را می ستود و همه را به فرمانبری از او سفارش می کرد. هر آنچه که از مال دنیا و سیم و زر داشت به او می بخشید.

هرچه دارد همه دهد با او    از زرو سیم و جامه های نیکو }

در خواندن آقای شکارچی نیز هنجار شکنی و بی آدابی ای هست که نشان می دهدایشان به مقدارِ زیادی ازسخنان غیرمتکلفانه مولانا پی برده است وبه همین خاطردرعالم بی پیرایگی این غزل رابه زیبایی می خواند کاری که با هنرِ محض بدست نمی آید زیرا اشعار مولانا حکایت دل است و در حضرت مولانا نکته دانی نه شرط است و نه کافی .

ختم کلام : ته لهجه ی لری آقای شکارچی مرا به یاد تکلف گریزی های مولانا انداخت و من چقدر دوستدارم که (قفل را قلف بگویم).

 

لینک کوتاه : https://www.mirmalas.com/?p=82208

برچسب ها

ثبت دیدگاه

مجموع دیدگاهها : 11در انتظار بررسی : 6انتشار یافته : ۵
  1. تقدیم به علی اکبرشکارچی
    ازطرف محمدفصیح ازکرمانشاه
    ضمن تقدیم سلام وتقدیراز میرملاس برای انتخاب این مطلب ناب
    اعتراف میکنم با مطالعه تیترمطلب منتظرمواجه بانوشتار سنتی بودم که خواندش دچار
    ملال ام میکند واین حس از دیدن پیشوند استاد به ابتدای نام اقای شکارچی
    به من دست داد،چراکه غالبا این دست القاب تعلقی به امروزه روز ندارد وتداعی
    کننده روزگار قاجاراست که هنرمندان وسیاسیون را پیشوندوپسوندخلعت می دادند.
    بگذریم!ازخلاف امد عادت بطلب کام…
    دست مریزاد به اقای بهزاد که چه خوب ساختار خواندن شعرمولوی توسط اقای
    شکارچی را وصف کرد گویا که شکارچی دل به دل مولوی داده،
    من صدای شکارچی را دراین خوانش شنیدم،انجا که حتی بی توجه به فارسی بودن
    شعر میخواند هی داد،هی داد بی توجهی مولوی را برایم تداعی کرد به انچه که شایسته
    توجه نیست.

  2. بسیار عالی نوشتید جناب خرمابادی.من همیشه از نگاه تازه شما به هر پدیده ای کیفور می شوم. و من چقدر دوست دارم که قفل را قلف بگویم. همیشه بنویسید.

  3. شرح اثار و احوال و خدمات ارزنده ی استاد شکارچی را اگر بازگوییمدفتری باید دگر. اما همان گونه که حضرت مولانا در مثنوی می گوید ، هر کس به اندازه ی صیقلی اش می درخشد، جناب شکارچی در دوران سخت فترت هنر که بسیاری را به ترک میهن واداشت ایستاد تا با سوهان زیبایی گریزان هنر ستیز صیقل خورد و جلا یافت،و به قول ویروشه بر تارک هویت و حساس مردمان بی الایش و بزرگ پرور و فرهنگ مدار نشست.و شما جناب خرم ابادی به درستی خواندن اشعار مولانا با ته لهجه ی لری را نشانه ی موفقیت او در اوردن سخن تازه که دغدغه ی چندین ساله ی بسیاری از نظریه پردازان است دانسته اید. پیش از این و افزون تر بگویم شکارچی با سخن تازه اغاز کرد.با خلق لر با ساز زنده یاد استاد شاه میرزا ، هم نوا و هم صدا با استاد ایرج رحمانپور،همواره صدای حنجره و سازش از ارتعاش دغدغه ی شادی و شادکامی و بهزیستی و نیک فرجامیه مردم بر خاسته است.

  4. عالی پسر عمو استفاده کردیم درود خدا بر تو ادیب متفکر

  5. دورود بر اهل فرهنگ و فرهیختگان

قوانین ارسال دیدگاه
  • دیدگاه های ارسال شده توسط شما، پس از تایید توسط تیم مدیریت در وب منتشر خواهد شد.
  • پیام هایی که حاوی تهمت یا افترا باشد منتشر نخواهد شد.
  • پیام هایی که به غیر از زبان فارسی یا غیر مرتبط باشد منتشر نخواهد شد.