زنگ خطر وقوع حریق برای مراتع و بلوطستان کوهدشت

احسان صلاحی / میرملاس :

آتش سوزی یکی از عوامل مهم نابودی جنگل ها در کل جهان محسوب می شود. آتش سوزی تبعات بسیار سنگینی مانند فرسایش زمین ها، افزایش روان آب ها در مواقع بارندگی به دلیل از بین رفتن بخش زنده خاک، از بین رفتن هوموس و مواد آلی خاک، از بین رفتن زیستگاه های جانوری، افزایش PH خاک و … را در بردارد. بر اساس آخرین آمار فائو کشور ایران در بین کشور های خاورمیانه از حیث نابودی جنگل ها و مراتع توسط آتش سوزی در رتبه چهارم قرار دارد و بطور متوسط در کشور ما سالیانه ۶۵۰۰ هکتار از جنگل ها و مراتع کشور و در استان لرستان نیز ۲۶۰۰ هکتار دچار حریق های عمدی و غیر عمد می گردند و از بین می روند. شهرستان کوهدشت نیز در مردادماه ۹۴ دچار این بحران در سطح وسیع گشت که به گفته مدیران ارشد استان لرستان ۸۰۸ هکتار از بهترین درختان بلوط و مراتع این شهرستان از بین رفت.

حریق در عرصه های منابع طبیعی زاگرس، استان لرستان و بخصوص شهرستان کوهدشت ویژگی های متمایزی در مقایسه با سایر آتش سوزی های شایع دارد که می توان به مواردی چون وجود مواد قابل اشتعال به طور نامحدود(درختان بلوط خشک شده در اثر تهاجم پاتوژن و آفات)، تغییرات آنی در مسیر پیشروی به دلیل وجود عوارض طبیعی، احتمال تبدیل آتش سوزی معمولی به آتش سوزی های دو رویه یا چند بعدی اشاره نمود. خسارت به درختان بلوط، از بین رفتن علوفه و بوته های مرتعی، صدمه به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، خسارت به پناهگاه حیوانات وحشی، آلودگی هوا، صرف هزینه های گزاف جهت اطفاء حریق، به خطر افتادن جان انسان ها و … از جمله خسارات ناشی از به وقوع پیوستن حریق در عرصه های منابع طبیعی هستند..

در طی سال آبی ۹۴-۹۳ بارش های رحمت الهی و شرایط آب هوایی مناسب در شهرستان کوهدشت باعث شد که علاوه بر اینکه خسارت های آتش سوزی سال گذشته تاحدودی جبران گردد، طروات و شادابی در مراتع و جنگل های این شهرستان ایجاد گردد ولی این امر کوتاه مدت بوده و همین مراتع سرسبز در طی دو ماه آینده باتوجه به نوع رویش(یکساله بودن) خشک شده ، با افزایش دما و به همراه درختان زوال یافته به عنوان انبار باروت عمل کرده و درصورت بحران کنترل آن از دست خارج خواهد شد.

یکی از کلیدی ترین ابزار مدیرت بحران های زیست محیطی پیش بینی ابزار های کنترل قبل از وقوع برای کاهش تبعات حادثه، مدیریت هدفمند و هوشمندانه بحران می باشد.

با توجه به خصوصیات منحصر به فرد حریق در عرصه های جنگلی شهرستان کوهدشت که باعث می شود تا اطفاء آن را نیز با مشکلاتی همراه نماید و از طرف دیگر نوع خسارات وارده که غالبا از نوع خسارات طبیعی و غیر محسوس و گاها جبران ناپذیر است، لزوم پیش آگاهی حریق را بیش از پیش آشکار می سازد. همچنین با توجه به وسعت منابع طبیعی استان و شهرستان کوهدشت پیشنهادات ذیل جهت راهکار های اولیه قبل از فصل بحران ارئه می گردد:

شناسایی و معرفی کانون های مستعد آتش سوزی، ایجاد برنامه مدون و جامع:

یکی از اولین اقدامات در این راستا، شناخت عرصه از حیث میزان حساسیت آن به وقوع حریق می باشد که می توان با مطالعه ترکیب پوشش گیاهی و برخی پارامترهای فیزیکی محیط و با بهره گیری از تکنیک های پیشرفته سیستم اطلاعات جغرافیایی(GIS) به این مهم دست یافت. برای انجام این امر باید پالایش های گسترده و علمی را در تمامی کانون های منابع طبیعی شهرستان کوهدشت انجام داد و در کنار این امر نیز باید تدوین برنامه جامع را بر ای ادارات و نهاد های مردم نهاد در نظر گرفت که در مواقع بحران های زیست محیطی با استفاده درست و مدیریت هدفمند آن ها از تبعات حوادث تا حد زیادی کاست. همچنین پس از مشخص شدن مناطق مستعد باید مبادرت به ایجاد مکان های دیده بان در طول فصل بحران در این مناطق نمود که در صورت ایجاد بحران با اطلاع رسانی درست در کنترل آن به نهادهای مربوطه یاری رساند.

معدوم کردن و خروج درختان دچار زوال بلوط و خشک شده:

در طی آتش سوزی سال گذشته شهرستان کوهدشت یکی از عوامل تشدید کننده آتش وجود شاخه های شکسته و خشک شده در مراتع و درختان دچار زوال بود. در صورتی که با خروج این مواد از کانون های بحرانی علاوه بر جلوگیری آتش سوزی های عمد، غیر عمد و سوء استفاده افراد سود جوء می توان از تخریب منابع طبیعی هم تا حدودی جلوگیری کرد. از طرفی دیگر معدوم کردن این درختان زوال یافته خود در کاهش انتشار آفات و بیماری تاثیر بسزایی خواهد داشت. البته نباید فراموش کرد که این امر نیازمند نیروی انسانی، منابع مالی و تجهیزات به روز می باشد.

درخواست استقرار یک فروند بالگرد اطفای حریق و تجهیزات اطفای حریق:

بر اساس آخرین آمار سازمان منابع طبیعی جنگل‌های زاگرس با گستردگی در ۱۱ استان کشور وسعتی در حدود ۶ میلیون هکتار دارد که این میزان ۴۰‌ درصد جنگل‌های ایران را تشکیل می‌دهد. استان لرستان در بین استان های ناحیه زاگرس حدود یک میلیون و دویست هزار از جنگل های بلوط را دارا می باشد که حدود ۲۰ درصد از سطح جنگل های بلوط ناحیه زاگرس را شامل می شود. بنابراین استانداران ناحیه زاگرس سبز می توانند با همکاری یکدیگر درخواست یک فروند بالگرد اطفای حریق را به تهران منقل کنند تا در فصل بحران با استقرار در مرکز غرب کشور که استان لرستان می باشد بتواند نقش موثری را در این بحران ها ایفا کند.

جلوگیری از آتش سوزی های عمدی و برخورد با خاطیان:

در مناطق غرب کشور، استان لرستان و شهرستان کوهدشت گاهی اوقات افراد برای تبدیل اراضی جنگلی و مراتع به زمین های کشاورزی، اختلافات قومی و قبلیه ای، اقدامات افراد ذی نفع معارض منابع طبیعی، تیر اندازی شکارچیان در این مناطق، آتش زدن بقایا محصولات کشاورزی پس از برداشت محصول، در زمین های مجاور مناطق جنگلی و مراتع و … منجر به آتش سوزی این مناطق می شوند. در این مورد قوه قضایه و نیرو انتظامی باید مطابق فرمایشات مقام معظم رهبری با قدرت وارد میدان شوند و با افراد متخلف برخورد سختی داشته باشند. همچنین در کنار اجرای قانون نیز باید زیر ساخت های فرهنگی تقویت گردد و ترویج حضور مردم در کارگروه های زیست محیطی میتواند تاثیرات مثبتی داشته باشد.

به روز کردن و تجهیز ادارات محیط زیست و منابع طبیعی شهرستان:

بر اساس آمار ها حدود ۱۵۱ هزار هکتار از جنگل ها و مراتع استان مربوط به شهرستان کوهدشت می باشد. در بحران حریق سال گذشته ادارات محیط زیست و منابع طبیعی شهرستان که از متولیان اصلی در کنترل چنین بحران هایی می باشند به دلایلی از جمله کمبود نیروانسانی وتجهیزات قادر به مدیریت بحران در سطح استاندارد نبوند و این امر به عنوان یک نقطه ضعف مدیریتی برای این ارگان های تلقی نمی گردد چونکه این ارگان ها با مشکلاتی از قبیل تامین سوخت وسایل نقلیه خود و کمبود نیروی انسانی مواجه بودند. بنابراین یکی از اقدامات مهم تجهیز این ارگان ها برای نظارت بهتر و هدفمند مناطق طبیعی شهرستان می باشد.

سخن آخر:

با توجه به اهمیت منابع طبیعی همه باید در حفظ جنگل ها و مراتع مشارکت نماییم و اجازه ندهیم جنگل ها به افسانه هایی زیبا در دل تاریخ تبدیل شوند و بدانیم منابع طبیعی میراث مشترک همه ما و نسل های آینده است و باور کنیم که مرگ، سوختن و به خاکستر تبدیل شدن هر بوته سبز مرگ آینده ما انسانهاست…