سیدصادق محمدی وفایی/ میرملاس: در مورد سیاه پوشی چهار نکته تقدیمتان می گردد:
در ابتدا باید توجه داشت رنگ برگزیده و انتخاب اول اسلام، رنگ سفید است سفید رنگ زندگى، رنگ حیات، حرکت و تلاش است. بیشتر جامه‌هاى پیامبر سفید بود او فرموده اند: لباس سفید را بر زندگانتان بپوشانید و مردگانتان را هم با پارچه سفید کفن کنید .
امام باقر (ع) نیز مىفرماید: «هیچ لباسى بهتر از لباس سفید نیست». بعد از رنگ سفید، رنگهاى زرد و سبز از طرف اولیاى دین توصیه شده و رنگهاى برگزیده اسلام است.
نکته اول:
شواهد تاریخى و ادبى، نشان مىدهد که رنگ سیاه از دیر باز در میان بسیارى از ملل و اقوام نشان عزا و اندوه بوده است و این امر اختصاص به ایران یا دوران اسلام نداشته است بلکه اعراب پیش از اسلام، ایرانیان و یونانیان باستان نیز به رسم عزا، جامه سیاه یا کبود مىپوشیدهاند. زمخشرى (ادیب و مفسّر قرن ششم) مىنویسد: یکى از ادیبان گوید: راهبى سیاهپوش را دیدم و گفتم: چرا سیاه پوشیدهاى؟ گفت: عرب زمانى که کسى از آنها مىمیرد، چه مىپوشد؟ گفتم سیاه مىپوشد، گفت من نیز در عزاى گناهان سیاه پوشیدهام.
نکته دوم:
در اسلام حکم پوشش زن و مرد از نظر نوع، مقدار و حتّی رنگ متفاوت است مثلاً جامه زربافت و حریر برای زن جائز ولی برای مرد جائز نیست مقدار واجب پوشش بانوان طبق نظر مشهور فقها همه بدن به جز وجه و کفّین است ولی مقدار پوشش مردان کمتر است. از نظر رنگ پوشش نیز استفاده از لباس احرام سفید رنگ در حج برای مردان مستحب است ولی زنان مجاز هستند از همان لباس معمولی و لو رنگ غیر سفید استفاده نمایند.
در کتاب‌های فقهی نیز هیچ یک از فقهای برجسته شیعه فتوا به کراهت لباس و پوشش مشکی بانوان نداده‌اند بلکه برعکس تصریح به عدم کراهت و بالاتر از آن نموده‌اند. فقیه ژرف‌اندیش شیعه مرحوم صاحب جواهر می فرماید: که طبق تصریح کتاب‌های متعددی از اصحاب امامیه کراهت پوشش سیاه مختص مردان است زیرا شارع مقدّس پوشش غلیظ‌تر و بیشتری برای زنان هنگام مواجهه با نامحرم قرار داده است و رنگ مشکی در مقایسه با رنگ‌های دیگر به نحو بهتری پوشش غلیظ‌تر و بیشتر را تأمین می‌کند. علاوه بر صاحب جواهر بعضی از فقها و مراجع تقلید زمان حاضر مثل آیات عظام خامنه‌ای و تبریزی (ره) نیز تصریح کرده‌اند که چادر مشکی کراهت ندارد و بعضی نیز مانند آیت الله فاضل لنکرانی(ره) بالاتر از عدم کراهت تصریح کرده‌اند که چادر مشکی بهترین نوع حجاب است.
نکته سوم:
رنگ سیاه در مکتب اهل بیت (ع)، فقط و فقط در مصایب و سوگوارىها مورد استفاده قرار گرفته است یعنى،یک حکم استثنایی بوده است. در عصر پیامبر (ص) پس از پایان جنگ بدر- که هفتاد تن از مشرکان و قریش به دست مسلمین به خاک هلاکت افتادند- زنان مکه در سوگ کشتگان خویش، جامه سیاه پوشیدهاند.به روایت ابنابىالحدید ، امام حسن (ع) در سوگ امیرمؤمنان على (ع)، جامه‌هاى سیاه بر تن کرد و با همین جامه به میان مردم آمد و براى آنان خطبه خواند. بنابر حدیثى که اکثر محدثان آن را نقل کرده‌اند، امام باقر (ع) فرمودند: زنان بنىهاشم در سوگ ابا عبد الله (ع) نیز جامه سیاه بر تن کردند.
نکته چهارم:
در مورد حکم سیاه پوشیدن در ایام عزای اهل بیت (علیهم السلام) می توان گفت: بعضی از فقهای بزرگ در ایام سوگواری امام حسین(ع) جامه سیاه می پوشیدند و به آن تبرک می جستند و با جدیت از آن نگهداری و مراقبت می کردند و وصیت می نمودند که آن لباسهای عزا ، بعد از رحلتشان به عنوان تبرک با آنها دفن شوند. آیه الله صافى گلپایگانى دام ظله فرموده اند:چون لباس سیاه علامت عزاداران سیدالشهداء است و عزادارى آن حضرت کمال رجحان را دارد، لذا نماز خواندن با آن نیز مکروه نمى باشد.
آیه الله فاضل لنکرانى رحمه الله علیه نیز نوشته اند: پوشیدن لباس سیاه در عزاى امام حسین علیه السلام و دیگر ائمه علیهم السلام چون از مصادیق تعظیم شعائر است، واجد رجحان شرعى مى باشد و عملا بزرگانى چون مرحوم آیه الله بروجردى در روز عاشورا از قباى سیاه استفاده مى کردند. آیت الله نورى همدانى دام ظله نیز نوشته اند: پوشیدن لباس سیاه به عنوان اعلان حزن و اندوه در مصیبت امام حسین علیه السلام و ائمه علیهم السلام رجحان دارد.
مرحوم حاجی نوری در ج ۳ مستدرک ص ۳۲۷ روایاتی را نقل کرده است که سیاه پوشیدن در عزای امام حسین (ع) برای نماز هم کراهت ندارد.
منابع:
نگا: تمدن اسلامى در قرن چهارم هجرى، ج ۲، ص ۱۲۷٫ ۲
ربیع الابرار و نصوص الاخبار، ج ۳، ص ۷۴۷
السیره النبویه، ج ۳، صص ۱۰- ۱۱).
شرح نهجالبلاغه، ابن ابىالحدید، ج ۱۶، ص ۲۲
بحارالانوار، ج ۴۵، ص ۱۸۸ و وسائلالشیعه، ج ۲، ص. ۸۹۰
« سنن النبى، ص ۱۲۰ ، البسوها احیاکم و کفنوا فیها موتاکم ،محجه البیضاء، ج ۴، ص ۱۴۰٫
(رىشهرى، میزانالحکمه، ج ۸، ص. ۴۷۲)
جامع الاحکام، ج۲، ص ۱۳۰، س ۱۵۹۱٫
جامع المسائل، ج۱، ص ۶۲۱، س ۲۱۷۰
جامع الاحکام، آیه الله صافى، ج۲ ، ص ۱۳۰، س ۱۵۹۰;
هزار و یک مسئله، آیه الله نورى همدانى، ج ۲، ص ۱۸۰، س ۶۰۲٫
محمّد حسن نجفی، جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام، ج ۸، ص ۲۳۵
سلام وباعرض تسلیت خدمت همه ی دوستداران امام حسین علیه السلام ضمن تشکر ازمطلبتان ؛اما برخی ازمراجع سیاه پوشیدن را مکروه میدانند چطور ممکن است امام معصوم طبق روایتی ازابن ابی الحدیدمرتکب امر مکروه شود!!شاید روایت معتبر نباشد.متشکرم
سلام علیکم
در مورد سیاه پوسیدن فقط یک روایت وجود ندارد تا گفته شود شاید معتبر نباشد.
در میان جنگ‌هاى صدر اسلام غمبار ترین جنگ، نبرد «احد» است که در آن حدود ۷۰ نفر از سپاه اسلام به شهادت رسید و از جمله کشته شدگان این واقعه، حضرت حمزه عموى بزرگوار پیامبر اسلام است.
بعد از این که پیامبر که خود در این جنگ مجروح شده بود با کوله بارى از اندوه به مدینه برگشت، در فضاى آکنده از غم، زنان در مصیبت شهدایشان اشک مى‌ریختند و نوحه سرایى مى‌کردند. زنان مدینه به دستور رسول خدا صلى الله علیه وآله در شهادت حمزه، این سردار فداکار اسلام نیز گریه کرده و جامه سیاه پوشیدند.
ازهرى از لغت شناسان معروف سیاه‌پوشى دختر ام سلمه را گزارش کرده است:
وفی الحدیث: (أنَّ بنت أبی سَلَمه تَسَلَّبتْ على حمزه ثلاثهَ أیام، فدعاها رسولُ الله صلى الله علیه وسلم وأمَرَها أن تَنصَّى وتَکتَحِل.)
[ زینب] دختر ابى سلمه [ربیبه پیامبر] بر حمزه ـ که رضوان خدا بر آنها باد ـ سه روز گریست و لباس سیاه که ویژه عزادارى است، پوشید. سپس رسول خدا (صلى الله علیه وآله) وى را فرا خواند و به وى فرمان داد که بر موى خویش شانه زند و سرمه در چشم کشد. (تهذیب اللغه ، ج ۱۲، ص۱۷۱)
جعفر طیار یکى دیگر از یاران مخلص پیامبر و بازوى پرتوان سپاه اسلام بود که در جنگ موته به شهادت رسید و این ضایعه بزرگ، رسول خدا را در سوگ نشاند. از این رو، با حضور در خانه جعفر، ضمن دلدارى از خانواده و فرزندان او به اسماء بنت عمیس دستور داد تا در عزاى شهادت آن عزیز جامه سیاه بپوشد.
این قطعه تاریخى نیز در منابع مهم اهل سنت با دو مضمون نقل شده است.
سیاه پوشی ام سلمه در مصیبت امام حسین (ع):
ام سلمه از زنان مورد احترام رسول خدا و شاهد نزول آیه تطهیر در شأن پنج تن آل عبا بود. این زن با وفا، علاقه خاصى به فرزندان رسول خدا (ص) و به خصوص امام حسین علیه السلام داشت وحضرت سید الشهداء او را مادر صدا مى‌زد.
این بانو، بعد از شهادت امام حسین (ع) در مسجد پیامبر خیمه سیاه برپا کرد و خود جامه سیاه پوشید.
عن ابى نعیم باسناده عن ام سلمه رضوان الله علیها انّها لمّا بلغها مقتل الامام الحسین بن على(علیهما السلام) اضربت قبه سوداء فى مسجد رسول الله(صلى الله علیه وآله) ولبست السواد.
به روایت ابو نعیم اصفهانی، بعد از این که ام سلمه خبر شهادت امام حسین (ع) را شنید؛ در مسجد پیامبر خیمه سیاه برپا کرد و خود جامه سیاه پوشید.(عیون الاخبار و فنون الآثار،، ص۱۰۹)
روایاتى که در مذمت و نهى از پوشش سیاه وارد شده نمى‌گوید که پوشش سیاه فى نفسه مکروه است بلکه حکم کراهت آن معلق است به این بیان که اگر به قصد تشبه به جباران تاریخ مانند فرعون و حاکمان عباسى (که آنان این رنگ را پوشش رسمى خود قرار دادند و از آن سوء استفاده کردند) باشد ممنوع است و اگر به قصد اظهار عزا در مصیبت اهل بیت و پیروانش باشد مستحب است
فقهاء با توجه به روایات ناهی، استفاده از این رنگ را فقط در نماز مکروه مى‌دانند و مسأله عزادارى امام حسین و ائمه اطهار علیهم السلام را از حکم کراهت استثناء کرده‌اند و در خصوص عزادارى با تکیه به روایتى که (از نظر سند محکم است) در محاسن برقى آمده قائل به استحباب سیاه‌پوشى شده‌اند؛