هادی قبادی / میرملاس نیوز :
در دوران حکومت قاجارها که ایران در آتش ناامنى و ستم مىسوخت و شهرهاى ایران جولانگاه دزدان و راهزنان واقع شده بود در شهر کوچک خمین خانهاى وجود داشت که دو برج (یکی از برج ها هم اکنون از بین رفته) در دو طرف آن سر برآورده بود. این خانه از آن محسنخان بود که خود برعکس اکثر خوانین در سر سوداى تجاوز و غارت نداشته و درصدد مقابله و مخالفت با آنان بود لذا در هر برج چند نگهبان بطور دائم حضور داشتند.
محسن خان بعداً این خانه را به فردى واگذار کرد که محبوب مردم بود و خوى شرارت نداشت. این شخص مرحوم سیّد احمد، جد امام راحل بود که تازه از نجف به خمین مهاجرت کرده و در این شهر رحل اقامت افکنده بود. این منزل در محله لب رودخانه یا محله رازى در شرق خمین واقع شده و به دلیل مجاور بودن با دروازه چهارسوق مسجد جامع و وسعت نسبتاً زیاد، از اصیلترین محلههاى بافت تاریخى شهر محسوب شده و به عنوان قلعهاى کوچک در این محله واقع گردیده است.
طول و عرض حیاط منزل تقریباً مساوى و مساحت آن کمى بیشتر از چهار هزار متر مربع وسعت دارد و در پانزدهم ربیع الاول ۱۲۵۵ ه. ق به مبلغ صد تومان از صاحبش خریدارى شده است. عمارت شامل اندرونى، بیرونى، باغ و … مىشود که طبقه بالاى آن بعدها توسط آقا مصطفى موسوى (پدر بزرگوار حضرت امام) بازسازى شده است.
در یک سوى حیاط کرتهاى سبزى و صیفىجات است که مصرف مهمانان و اهل خانه را تأمین مىکرده و در میان کرتها و کنارههاى دیوار درختانى وجود دارد که هم میوه داشته و هم سایبانى براى اهل منزل محسوب مىشده است و حوضى به شکل قلب هم در وسط حیاط خودنمایى مىکند. دو عمارت به هم چسبیده حوض را در بغل گرفته که در یک عمارت اتاقهاى همسر و فرزندان قرار داشته به نام اندرونى و در عمارت دیگر اتاق هایى براى پذیرایى از میهمانان به نام بیرونى. صحن این خانه خاموش و ساکت در زیر بارش باران و تابش آفتاب با دیوارهاى کهن درد دل مىکند، زیرا خاطرات خوش و ناگوارى را در خود جاى داده است.
آجرهاى کف حیاط هنوز باقى هستند ولى عبور از تاریخى نسبتاً طولانى و قدیمى یکصد و هفتاد ساله از آنها رنگ و رویى باقى نگذاشته و سخت فرسایش یافتهاند.
خانههاى خشت و گلى اطراف به مرور ایام جاى خود را به بناهاى نوساز دادهاند، تنها زادگاه امام است که با مختصر تعمیراتى به همان سبک سنتى قدیمى و معمارى جالب که از هویت بومى و دینى حکایت دارد نظر هر فردى را به سوى خود جلب مىکند. در معمارى این بناى قدیمى زیبائی هاى هنر معمارى اسلامى، ایرانى را به وضوح مىتوان دید که ما براى پرهیز از تفصیل زیاد از آن گذر کرده فقط به یک جنبه از آن که وجود تقارن در ساختمان است مىپردازیم.
در سیماى ظاهرى عمارت، اجزا و عناصر بسیارى قرینهسازى شدهاند. این ظرافت از دو سوى دو طرف در ورودى بنا گرفته تا عرصههاى داخلى بنا، همه جا دیده مىشود. مثلًا در یکى از هستهها، ایوان و اتاقهاى جنوبى داراى سیماى متقارنى هستند. به طورى که یک در ورودى که با شیشه تزئین شده و ارتفاع بیشترى نیز دارد در وسط واقع شده است. و در هر سوى آن با فاصله یکسان و به ترتیب یک در بدون شیشه وکوتاهتر، یک پنجره و نهایتاً یک پنجره بزرگ قرار دارد. این وضعیت باعث شده تا هر دو سوى در ورودى اصلى شبیه به هم و متقارن باشد.
همچنین نماى ظاهرى تالار و ایوان شاه نشین، داراى تقارن است به گونهاى که یک در عریض ورودى در میان ایوان قرار دارد و در هر دو سوى آن با فاصله یکسان و به ترتیب یک ستون چوبى، یک ستون آجرى و دو ورودى کوچکتر قرار گرفته است. در پائین ایوان نیز دالانهاى شبستان و نورگیرهاى آن با هم داراى تقارن هستند به نحوى که پله عریض و بلندى در وسط قرار دارد و در طرفین آن یک نورگیر، دو دهنه دالان و یک ستون با فاصله تقریباً یکسان قرار دارد. این تقارن و هماهنگى براى جبهه دیگر تالار که رو به هسته دیگرى دارد، عیناً تکرار شده است. این تقارن در اکثر فضاهاى خانه دیده مىشود.
امام خمینى در بیستم جمادى الثانى سال ۱۳۲۰ ه. ق ( اول مهرماه ۱۲۸۱ ه ش ) هم زمان با سالروز میلاد خجسته کوثر ولایت دخت گرامى پیامبر (ص) در این خانه متولد شده و مدت نوزده بهار از عمر شریف خود را در این بیت گذراند. لازم به توضیح است که این بیت میراث پدرى حضرت امام بوده و متعلق به همه خواهران و برادران ایشان است و اطلاق بیت امام به مجموعه همه بیرونى و اندرونى صحیح نیست چون بخش کوچکى از آن متعلق به ایشان بود و مابقى از آن سایر فرزندان مرحوم شهید سید مصطفى موسوى خمینى است.
این بیت هماکنون با بیش از ۱۷۰ سال قدمت توسط سازمان میراث فرهنگى کشور به عنوان یکى از آثار ملّى به ثبت رسیده است و به یک مرکز زیارتى و توریستى تبدیل شده و در طول سال هزاران نفر به بازدید از آن مىروند. به همین رو با خرید بخشى از زمینهاى اطراف این مکان توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى اقداماتى براى تبدیل این مکان به نگارستانى در وسعت ده هزار متر آغاز گردیده است.
بناهاى پیشبینى شده در این مجموعه عبارتند از:
الف ـ نگارستان امام که قسمتى از وسایل شخصى و آثار امام در آنجا به نمایش گذاشته خواهد شد.
ب ـ خانه فرهنگ شهر خمین که محل تجمع اهل فرهنگ و هنر آن منطقه خواهد بود.
ج ـ انجمن ادبى خمین
د ـ کتابخانه
ه ـ هنرکده: در این هنرکده هنرهاى مختلفى از قبیل عکاسى، نقاشى، خط ، داستاننویسى و … آموزش داده مىشود.
این نوشتار پیشتر درنشریه وادی ( ویژه نامه اماکن منتسب به امام خمینی ) نیز چاپ شده است.
سپاس از قلم زیبا ونکته سنج شما
از نگارش زیبای شما کمال تشکر و قدردانی را دارم.بسیار مفید وارزنده بود.
باسلام و تشکر از توصیف هنرمندانه و قلم زیبایتان در مورد یک اثر معماری منحصر به فرد ، اما این مکان بیش از این دارای کارکردی مقدس و هم اجتماعیست . ارزش این مکان بیش از هر چیزی محل طلوع نور بودنش هست . گفتنی ست از نظر اجتماعی این مکان در دوره های ناامنی و تهاجم یاغیان و خوانین دیگر مامن و محل پناه مردم خمین بوده است . معماری قلعه گونه و فضای گسترده آن به مردم خمین این امکان را می داد که هم در آن پناه گیرند و هم به خوبی از خود دفاع نمایند .
سلام بر حاج آقا قبادی …. بسیار زیبا مختصر و مفید بود متشکرم