آوای اساطیری «هوره» کرمانشاه میراث ملی شد

 مهندس علی فعله گری در گفتگویی با اعلام این خبر گفت: این آثار در جلسه شورای سیاست گذاری ثبت آثار که در بهمن ماه در تهران برگزار شد به عنوان میراث معنوی ملی به ثبت رسیده اند.

وی با تاکید بر اهمیت این موضوع گفت: با توجه به اینکه در دو تا سه سال گذشته هیچ اثری به عنوان میراث معنوی در کشور به ثبت نرسیده بود، امسال ۱۶ اثر به عنوان میراث معنوی به ثبت ملی رسیده است که اختصاص ۶ مورد آن به استان کرمانشاه یک موفقیت بزرگ برای مجموعه میراث فرهنگی استان محسوب می شود.

مهندس فعله گری با بیان اینکه ثبت اثری همچون هوره به نام کرمانشاه که در استان های ایلام و کردستان نیز از جایگاه خاصی برخوردار است، با دشواری های زیادی همراه بود، خوشبختانه با پیگیری های کارشناسان خبر میراث فرهنگی استان توانستیم با تکیه بر سوابق اساتید برجسته این هنر در استان، کرمانشاه را به عنوان خواستگاه اصلی هوره معرفی و آن را به ثبت ملی برسانیم.

وی افزود: ثبت ملی مور به نام استان کرمانشاه نیز با توجه به سوابق آن در بخش هایی از استان لرستان نیز با دشواری های زیادی همراه بوده است. 

وی با اشاره به اینکه ثبت ملی هوره و مور همواره مورد تاکید مردم فرهنگ دوست استان کرمانشاه بوده است، تصریح کرد: تلاش کارشناسان میراث فرهنگی استان و وجود چهره های سرشناس از میان اساتید هوره و مور به نسبت سایر استان ها را از عوامل موثر در ثبت ملی این آواها بوده است.

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه با اشاره به ثبت قالی سنقر به عنوان میراث معنوی ملی گفت: قالی سنقر همواره از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است و این اقدام قطعاً جایگاه آن را به عظمت گذشته باز می گرداند.

مهندس فعله گری همچنین ثبت ملی ساز شمشال، مرس بافی و هنر سراجی را بسیار ارزشمند توصیف کرد و گفت: حفظ میراث معنوی به عنوان بخشی از هویت فرهنگی جوامع از اهمیت خاصی برخوردار است که خوشبختانه در استان کرمانشاه همواره مورد توجه دوست داران فرهنگ و هنر قرار گرفته است.

وی تلاش برای حفظ، احیاء و بارور کردن هرچه بیشتر رسوم، آداب، هنرها و فرهنگ های بومی جوامع را بسیار ارزشمند توصیف کرد و گفت: سازمان میراث فرهنگی به عنوان متولی این مساله به پشتوانه مردم فرهنگ دوست ایران با جدید حفظ و نگه داری داشته های فرهنگی کهن این سرزمین را دنبال می کند.

لازم بذکراست تلاش های سرکار خانم طهماسبی کارشناس ثبت آثار در اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمانشاه برای به سرانجام رساندن پرونده ثبت این آثار قابل تقدیر است.

هوره آواز اساطیری

هوره آواز زمزمه گونه و با ریتم سنگین و کشداری است که خواننده، شعرها و ابیات کردی را در این شیوه می خواند. این در حالی است که در دوره های گذشته مضمون ابیات مذهبی بوده و هوره سرایان بیشتر به آواز کردن آیات کتب آسمانی یا آموزه های منظم مذهبی پرداخته اند، اما امروزه اشعار آن با مضامین عشق و عاشقی، شادی، غربت و دوری و دلتنگی، مرتبط هستند و حالات درونی شاعر و هوره خوان را به بهترین شکل ممکن آشکار می سازد.

هوره با قدمتی هزاران ساله به ژرفای تاریخ این سرزمین مربوط به دوران زرتشت است و بخش مهمی از کتاب اوستا «هوره» را ندای حق طلبی و کرداری نیک و پنداری نیک می داند واژه هوره از «اهوره»گرفته شده است. این آوا جزء کهن ترین آواهایی است که از دیرباز در استان کرمانشاه رواج داشته است و عشایر و طوایف گونانگون آنرا می خوانند. در حقیقت هوره نوعی موسیقی آوازی محسوب می شود که عمدتاً در این موسیقی، آلات موسیقی وجود ندارد. تنها در مواردی نادر، تنبورنواز هوره خوان را همراهی می کند. هوره دارای دو بخش اصلی موسیقی و شعر است و همچنین دارای چندین مقام است.

نامِ دیگر هوره در میان لَک زبانان و کلهرزبانان، « کِزَ » می باشد. با توجه به تنوعِ قومی در استان کرمانشاه، هر منطقه هوره مخصوص بخود را دارد و با لهجه آن منطقه خوانده می شود، برای مثال هوره منطقه گوران با هوره منطقه لک نشین (هرسین) فرق دارد و هر کدام به شیوه و لهجه ای خاص بیان می گردد؛ اما در چارچوب و ساختار آوازی، تفاوتی دیده نمی شود.

گفتنی است، شهرت و آوازه اساتید برجسته ای همچون مرحوم علی نظر، استاد سیدقلی کشاورز و … یکی از عوامل تاثیرگذار ثبت ملی این میراث معنوی به نام استان کرمانشاه بوده است.

مور:

مور جزء کهن ترین آواهایی است که از دیرباز در استان کرمانشاه رواج داشته است و عشایر و طوایف گونانگون آنرا می خوانند، در حقیقت مور نوعی موسیقی آوازی محسوب می شود.

آدمی با شنیدن لحن و آهنگ مور، آرام می شود و همیشه سکوت اختیار می کند تا با تمرکز حواسِ خود، به محتوای اشعار آن پی برد.

اشعار مور حزن انگیز است و هر کس فردی را از دست دهد؛ در ماتم و سوگِ وی اشعاری را به سبک مور می خواند.

اکثر « مور خوانان »، زن هستند و بعضا مردان نیز اشعار حزن انگیزی را به شیوه « مور »، می خوانند و شنونده را به گریه وا می دارند. زنان «مور » را در زمانِ از دست دادن عزیزان خود و بر سر مزارِ مردگان می خوانند. شیوه خواندنِ « مور» به گونه ای است که از سوز و ناراحتی خاصی حکایت می کند و اشعار آن، حاوی نشانه های بارز فرد متوفی می باشد. بطور کلی هیچگاه در اشعار « مور» به مواردی چون شادی برنمی خوریم.

شمشال:

 شمشال تقریبا نظیر نی است و طول لوله آن در حدود پنجاه سانتی متر می باشد. در قسمت پایین لوله ، بصورت منظم و در یک اندازه، ۶ سوراخ  تعبیه شده است و در قسمت پشت و وسط لوله نیز یک سوراخ قرار دارد و نوازنده با استفاده از هر دو دست خود، و با دمیدن در این لوله، صدای شمشال را به گوش اطرافیان خود می رساند.

این ساز بیشتر در نواحی اورامانات نواخته می شود که دارای مقامات گوناگون است.

مقامهای شمشال: اهالی اورامانات بجای مقام های شمشال، لفظ «بزم» را بکار می برند و در یک تقسیم بندی کلی مقامات شمشال عبارتند از : بزم های «چَپی» و مقامات «خاو» ، هر کدام از بزم های فوق شامل چندین مقام می باشد .

بعنوان مثال انواع مقامات (بزم های ) «چَپی» بقرار زیر هستند:

•           آی بّ هَلامَ

•           کالَ بَی کالِ

•           بَرزی کالَ بَرزی

•           خِرِنگَ خِرِنگَ

•           دِنکَ دِنکِی باران

•           هَنانری گل هَناری

•           گِل وَ گِل هو مینا

•           لرزان لرزانَ

•           کِراس رَش

•           کَتان کَتانَ

•           رازیانَ رازیانَ

•           آی لَ مینا خان

•           اَرِ هو لیلی

•           مَچو مَچو چاوَکَم

•           مَلول گیان

•           گَلَ گَلی

•           بَلَنجَ

•           لانَو لانِت کَم

•           کَشَوان کَشَوان

•           نَرم نَرم خاو خاو

•           گّل وَ حاجی مِریَم

•           هَورَ هَورَ

•           آی لَلَنجَو لار

•           آی بَخالَوَ

•           اَلَکَ اَلَکَ

•           قَلای

•           رِیحان رِیحانَ

بَزمهای گَریان: خود شامل چندین مقام (بزم) است که تعدادی از آنها بقرار زیر هستند:

•           اِی یاران یاران

•           لِم یاخی لِم یاخی

•           اِی لاوَه

•           اِی شِل

•           دِی مَرو لِو آل

•           شَدَ لار و مَزَدار

•           کَویار کَویار

•           آمَ هّ آمَ

•           آی لَ پَروانَ

 

مقامات خاو معمولا به مقامات و آهنگهای غمگین اطلاق می شود که در دو دسته عرفانی و عامیانه تقسیم بندی می شوند. از جمله مقامات عرفانی سیاه چمانه می توان به موارد زیر اشاره نمود:

•           یا الله

•           الله الله

•           پیر هاوار یا غوص گیلانی

•           گلکم علی گیان علی بهار گیان

•           هی مدد یا هوزِ گیلانی

از جمله مقامات عامیانه سیاه چمانه نیز می توان به موارد زیر اشاره نمود:

•           وّلِه هَنار

•           مینا دا

•           لاوَه لاوَه

•           لِیلّ لِی

•           مینا رو

•           ناصر رو

•           داد دادّ رّ رّ

•           دارَکِی سَر کَل

•           شِلِی شَمال

 

تعدادی دیگر از مقامات خاو بقرار زیر هستند:

•           سحری

•           غزل

•           سیاه چمانَ

•           دایِم

•           دایِم بَرَو پِشت

•           غَریب مَرّ

•           اِی لاوه

•           لَ دور لَ دور

•           شیرین دامَچو

 

منبع : کرد پرس