چرا شمال ؟

 

.

بهناز ساجدی / میرملاس : 

.

پراکنش نامتوازن گردشگر در تعطیلات کوتاه مدت؛ راهکارهای توازن بخشی و آسیب شناسی

همواره با نزدیک شدن به اعیادی چون عید فطر و تعطیلات کوتاه مدت، از روزهای پیش از آغاز تعطیلات شاهد ترافیک سنگین در جاده های شمالی کشور و سفر بسیاری از هم میهنان به این منطقه سرسبز و زیبای کشورمان هستیم.  در اخبار و برنامه های گوناگون و رسانه های مختلف به موضوع سفر به شمال با نگاه های متفاوتی از آگاهی رسانی و معرفی جاذبه ها تا هشدارها و مطالب طنز و انتقادها پرداخته می شود و بسیاری از مردم کشور خواسته یا ناخواسته با مسافران شمال همراه می شوند.

یکی از راهنمایان گردشگری اهل گیلان کلیپی از ازدحام و ترافیک ۳۰ کیلوکتری جاده تهران-کرج و مسافران رو به شمال کشور در یک گروه تلگرامی از همکاران می فرستد و ما شاهد انواع ماشینهای شخصی هستیم در حالیکه خط دیگر اتوبان چنین نیست، همان همکار گیلانی می پرسد: آخر شما کجا می روید!؟ پرسش خوبی به نظر می رسد!

نیروی انتظامی پیامی منتشر نموده که در تعطیلات پیش رو ترجیحا به استانهای شمالی سفر نکنید! با هشدار اینکه در ۱۰ روز آینده با ترافیک سنگین در محورهای شمالی روبرو خواهید بود … منظورش وقت و عمر گران ماست احتمالا!

در بحبوحهء تلاشها در راستای اهداف کلان کشور برای توجه و سرمایه گذاری در حوزه گردشگری و بویژه تشویق مردم به سفر در داخل کشور به جای سفر به کشورهای خارجی و مقاصدی چون دبی و استانبول، شاهد قطبی شدن در برخی شاخه ها و نواحی گردشگری هستیم، بر خی استانها با ایجاد مثلثها، حوزه ها و نقاط طلایی، شاهراه ها و مسیرهایی برای گردشگران ترسیم میکنند که بیشتر بر اساس میزان استقبال گردشگران خارجی و از طیف تاریخی هستند و برخی استانها چون استانهای شمالی بنابر برخی دلایل از سوی برخی گردشگران ایرانی به عنوان قطب گردشگری طبیعت در تعطیلات ۲-۳ روزه تعریف شده اند. در این میان مسلما از بین ۳۱ استان کشور، بسیاری در این دسته بندیها جای نخواهند گرفت و علی رغم قابلیت گردشگرپذیری بالا، توان کمتری در این رقابت به لحاظ تجربه کمترو پیشینه کاری اندک در زمینه گردشگری خواهند داشت و این حالت با اهداف مورد نظر سازگار نیست.

در این نوشتار تلاش بر این است که به ترافیک گردشگر در منطقه شمال، نتایج این ازدحام و تاثیرات آن بصورت کوتاه پرداخته شود و در پایان پیشنهاداتی در جهت ایجاد توازن در گردشگری کشور داده شود.

ابتدا باید این نکته را مورد کنکاش قرار داد که چرا مردم ایران شمال کشور را بیش از هر جای دیگر برای مسافرت انتخاب می کنند؟ به برخی از مهمترین دلایل بصورت کوتاه اشاره می شود:

طبیعت جذاب و منحصربفردمناطق شمالی کشور؛ این منطقه با دارا بودن جاذبه های مهم طبیعتگردی از جمله دریا، جنگلهای انبوه و ارتفاعات البرز بویژه کوه دماوند مقصد مهمی برای هم میهنانی ست که بنابرعلاقه، توصیه های درمانی یا به سبب آشنایی بیشتر به این نواحی سفر می کنند.

شناخته تر بودن این منطقه برای سپری کردن تعطیلات؛ از سالها پیش مناطق خوش آب و هوای کشور و از جمله این مناطق  جایگاه تفرجگاه های پادشاهان خاندان آنها بوده است، در کنار پیشینهء تاریخی، با ورود رسانه های ارتباط جمعی همچون تلویزیون، رادیو، سینما و از این دست، بسیاری از سلایق گوناگون به آگاهی همگان می رسد و این خود یکی از راه های ذائقه سازی بویژه در رابطه با سفر به شمال بوده و از سویی سبب غفلت درباره مناطق دیگر کشور شده است و حتی در مواردی درباره مناطق دیگر غیر شمالی با تبلیغات سوء نیز مواجه بوده ایم!

ذهینیتی که از سفر به این مناطق در مردم شکل گرفته؛ بنوعی برخی از مردم با توجه به تبلیغاتی که در فیلمها و برنامه های گوناگون از تعطیلات خوش و با حضور هنرپیشگان معروف و محبوبشان دریافت کرده اند، از لحاظ روانی تعلق خاطرویژه ای نسبت به سفر به این مناطق در تعطیلات دارند و از این راه به خشنودی روانی می رسند.

نزدیک بودن مناطق سرسبز شمالی به مرکز و پایتخت کشور؛ پایتخت نشینانی که در پس گذر روزهای تکراری و پراسترس آکنده به دود در آپارتمانها، بدنبال راهی برای گریز هر چند اندک و کوتاه از این زندگی دور از طبیعت خویش دارند و بنابر آمارها و شواهد بیشترین شمار گردشگران را هم در این رابطه تشکیل می دهند و براستی خود توان بازارآفرینی دارند.

فرهنگ گردشگرپذیری کارامدتر در مردم محلی این مناطق؛ که سبب آسودگی خیال گردشگران از جهات بسیاری در سفر به این مناطق می شود که این مورد نیز از تجارب بیشتر این هم میهنان در میزبانی و حاصل بازخوردهای گوناگون از مدتها پیش است.

در همین چند دلیل که بصورت بسیار خلاصه آورده شد، می شود کاستی ها و کم کاری های بسیاری را در شناساندن دیگر مناطق کشور ملاحظه نمود چرا که ایران سرزمینی ست که از نظر طبیعتٰ، تاریخ و فرهنگ که سه عنصر مهم و اصلی در گردشگری هستند دارای تنوع و قابلیتهای بسیاری ست و شاید نتوان هیچ دو نقطه ای از این سرزمین پهناور را با یکدیگر مقایسه نمود.

از عواقب نادیده گرفتن پتانسیلهای همه استانها و توزیع نامتوازن گردشگر در کشور میتوان به ناشناخته ماندن بسیاری استانها نزد هم میهنان و پیامد آن بی توجهی به داشته های تاریخی-فرهنگی و طبیعی و بی بهره ماندن مردم این نواحی از مواهب اقتصادی گردشگری را نام برد که در کل سبب پایین آمدن توان گردشگرپذیری کشور در سطوح داخلی و خارجی می شود. و پیامدهای دیگر …

ازسوی دیگر، صحبتهای زیادی از تخریب جنگلها و محیط زیست منطقه شمال به گوش می رسد و ساخت و سازهای فراوان برای اسکان هر چه بیشتر گردشگران صدای اعتراض کارشناسان و مردم محلی این نواحی را درآورده است.

در راستای اهمیت محیط زیست و جنگلهای شمالی لازم به یاداوری ست که جنگلهای هیرکانی بازمانده دوره سوم زمین شناسی و غنی از نظر گونه های بومی و باستانی است. در حالیکه اکثر نقاط اروپا و سیبری این جنگلها قادر به بقاء در مقابل سرما نبودند، به دلیل اقلیم معتدل تر حاشیه دریای خزر جنگل هیرکانی در این منطقه به حیات خود ادامه داد و برخی از گونه ها به تدریج بو می این جنگلها شدند. در این جنگلها جوامع حیوانی ساکن و مهاجر متنوعی زندگی می کنند از جمله پرندگان میتوان به گنجشک سانان، سار، دارکوب، قرقاول خزری گونه در حال انقراض، دال (کرکس) و پستانداران و چهارپایانی مانند مرال، شوکا، کل و بز که فقط در پارک ملی گلستان و جنگلهای هیرکانی آمل وجود دارد، پلنگ، گرگ، گراز و انواع دیگر.

افزون برهمهء موارد گفته شده، انباشت آلودگیها و آسیب به طبیعت به شیوه های گوناگون توسط گردشگران ناآگاه، با توجه به توان محدود گردشگرپذیری طبیعت میتواند فجایعی غیر قابل کنترل و غیر قابل بازگشت را برای این مواریث ملی در پی داشته باشد.

از دیگر مشکلاتی که در روزهای پرتردد مناطق شمالی مشکل آفرین هستند، عدم پاسخگویی درست و بهنگام به نیازهای گردشگران، اتلاف وقت و هزینه بسیار در ترافیک های طویل و طاقت فرسا، نارضایتی گردشگران و مردم محلی اشاره کرد بطوریکه مردم شمال نیز از بسیاری گردشگران و تردد خارج از کنترل در جاده های مناطق زندگیشان گله مندند.

با توجه به موارد گفته شده، بنظر می رسد در جهت نیل به اهداف نیک گردشگری دولت محترم و استفادهء بهینه از توان گردشگرپذیری سرزمین کهن و زیبای ایران، باید عزم و اراده ای جدی به همراه هم اندیشی و همکاری گسترده در همهء دست اندرکاران و برنامه ریزان گردشگری در همه استانها بوجود آید و برنامه ای جامع در این راستا در دستور کار قرار گیرد تا همگام با سفرهای متوازن هم میهنان گرامی و آشنایی بیشتر با هویت ایرانی-اسلامی و دستیابی به بالندگی ملی، بتوان استانهای گوناگون و مردم محلی را از مواهب گردشگری که صنعت پاک این روزهای ماست بهره مند گرداند. در این راستا نیاز به شناسایی توان همه استانهای کشور ضروری بنظر میرسد تا با توجه به نیاز بازار و سلایق گوناگون مردم، بتوان آگاهی رسانی و خدمات دهی مناسب را ارائه داد.

از جمله مناطقی که از لحاظ طبیعت و تاریخ و فرهنگ توان تعادل بخشی به گردشگری ایران را در سطحی عالی دارند و به جرات میتوان گفت نادیده گرفته شده اند بویژه در بخش اکوتوریسم و طبیعتگردی میتوان از استانهای لرستان، ایلام، همدان، چهارمحال و بختیاری و بسیاری دیگر از استانها نام برد که همگی قابلیت پاسخگویی به نیاز گردشگران به طبیعت سبز که بیشتر مورد پسند گردشگران شمال است را دارا می باشند. از جمله دیدنی های طبیعتگردی در لرستان میتوان به دریاچه گهر، آبشار بیشه، آبشارهای کمتر شناخته شده و بسیار زیبای وارک-آب سفید-چم چیت، تنگه های بسیار زیبا از جمله تنگه ژئوتوریسمی شیرز-تنگ پیازه-تنگ تازو، دشتهای شقایق-لاله واژگون و بابونه، چشمه های گوناگون آب گرم، غارهای پیش از تاریخ، تاریخی و بعضا منقوش که در زمره مهمترین مواریث فرهنگی کشور قلمداد می شوند همانند غارهای همیان، کوگان و دوشه و موارد بسیار دیگر اشاره نمود که شوربختانه برخی حتی در خود استان هم ناشناخته و مورد غفلت هستند.

در پایان، توجه به نکات زیر در راستای کمک به ایجاد توازن به گردشگری کشور پیشنهاد می شوند:

-تبلیغات گسترده و هماهنگ برای شناساندن مناطق مختلف ایران، کاری که در این سالها بهتر پیگیری شده ولی به نظر میرسد باید در قالبهای دلپذیرتری همچون سریالها و فیلمهای خانوادگی بویژه درباره استانهای کمتر شناخته شده بیشتر مورد نظر قرار گیرد.

–فرهنگ سازی و آموزشهای بیشتر به جوامع محلی در استانهای کمتر شناخته شده در جهت آگاه سازی به مواهب گردشگری و توان گردشگر پذیری این مناطق

–بهسازی زیرساختها از جمله راه های حمل و نقل و خطوط ریلی و هوایی و بهبود وسائل نقلیه مسافرتهای بین شهری و درون شهری عمومی

-سرمایه گذاری های بیشتر در استانهای کمتر شناخته شده در زمینه ساخت هتلها و مراکز اقامتی و پذیرایی مانند اقامتگاه های بومگردی

–حمایت از سازمانها و تشکلها و تلاشگران گوناگون مردمی که نقش بسزا و بینابینی بین توده مردم و متولیان دولتی دارند و میتوانند بخوبی بازوی مردمی دولت در رابطه با اهداف گوناگون گردشگری باشند.

همانگونه که خوانندگان ارجمند ملاحظه میفرمایند این نوشتار موارد مهمی را بصورت کوتاه بیان کرده و قرار ما با خواننده گرامی این است که در شماره های بعدی نشریه به مرور به همه مسائل پیش کشیده از دیدگاه یک راهنمای گردشگری پرداخته شود، لذا در این مبحث صرفا به سفر نامتوازن هم میهنان به شمال پرداخته و موارد دیگر را به آینده وا مینهیم، به این امید که با بیان و واکاوی چنین مواردی، ساده تر بتوان به چاره ای در راستای تعادل بخشی به گردشگری کشور دست یافت.

.

بهناز ساجدی – راهنمای گردشگری

.